تببین ابعاد تاب آوری کالبدی شهری در برابر زلزله مبتنی بر روش های تصمیم گیری چندمعیاره مورد پژوهی شهر یاسوج

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 6، دوره 13، شماره 51، بهمن 1401، صفحه 73-88   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jupm.2022.30043.4139

نویسندگان

یعقوب پیوسته گر^{* 1}؛ حمیده جعفری²؛ الهه مرادی³

¹دانشیار گروه معماری و شهرسازی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.

²استادیار دانشکده هنر و معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

³کارشناسی ارشد، گروه معماری و شهرسازی،دانشکده فنی مهندسی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج، یاسوج، ایران

تاریخ دریافت: 30 بهمن 1400،  تاریخ بازنگری: 21 بهمن 1401،  تاریخ پذیرش: 13 آبان 1401 

چکیده

امروزه عمدتاً شهرها و جوامع سکونتگاهی در مکان‌هایی ایجاد یا بنا شده ‌اند که به لحاظ مخاطرات طبیعی در معرض وقوع انواع سوانح طبیعی قرار گرفته‌اند . ازاین رو ، یکی از وظایف برنامه‌ریزان شهری تلاش برای تبدیل شهر به محیطی آرام ، ایمن و سالم است که سلامت شهروندان ساکن در آن را حفظ کند . در این میان ، مفهوم تاب آوری ، مفهوم جدیدی است که بیشتردر مواجهه با ناشناخته‌ها و عدم قطعیت‌ ها به کاربرده می‌شود . زلزله به عنوان یکی از فاجعه‌ بارترین و مخرب‌ترین انواع مخاطرات طبیعی دارای اشکال بزرگ و پیش‌بینی ناپذیر می‌باشد. لذا، نمی‌توان از پیامدهای آن جلوگیری کرد . در مقابل این وضعیت ، راهبردهای سازمان‌ های بین‌ المللی برای کاهش بلایا ، ایجاد جوامع تاب‌آور در برابر زلزله است که این امر نیازمند ارزیابی میزان تاب‌آوری شهر در برابر زلزله و برنامه‌ ریزی اصولی در راستای تاب‌آور نمودن آن می‌باشد . بر این اساس پژوهش حاضر با هدف ارزیابی و سنجش میزان تاب‌آوری شهر یاسوج در برابر زلزله صورت گرفته است . این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از حیث ماهیت و روش توصیفی – تحلیلی است . شیوه گرداوری داده ها به روش اسنادی و مطالعه طرح تفصیلی و نفوس و مسکن شهر یاسوج در سال 1396 است . جهت بیان اهمیت نسبی و وزن هر یک از شاخص‌ها از مدل آنتروپی شانون استفاده شده است . سپس جهت بیان نتیجه نهایی از بررسی و ارزیابی هریک از شاخص‌ ها از مدل پرومته استفاده شده است . در نهایت می‌توان نتیجه گرفت که شهر یاسوج به دلیل استفاده از معابر منظم و با عرض استاندارد و تراکم ساختمانی مناسب از مطلوبیت مناسبی در برابر زلزله برخوردار است . ولی مهم‌ترین عاملی که باعث می‌شود در برابر زلزله تاب‌آوری ضعیفی داشته باشد نوع سازه و اسکلتی‌ است که مورد استفاده قرار می‌دهند .

کلیدواژه‌ها

تاب‌آوری؛ زلزله؛ مدل آنتروپی شانون؛ مدل پرومته؛ شهر یاسوج

عنوان مقاله [English]

Explaining the dimensions of urban physical resilience against earthquakes based on multi-criteria decision making methods studied in Yasouj

نویسندگان [English]

YAEGHUB PEYVASTEHGAR¹؛ hamideh jafari²؛ elahe moradi³

¹Associate Professor of Architecture and Urban Planning, Yasuj Branch, Islamic azad University,Yasuj, Iran.

²Assistant Professor, Faculty of Art and Architecture, Sout Tehran Branch, Islamc Azad University, Tehran, Iran.

³MA, Urban Planning, Faculty of Engineering, Islamic azad university, Yasuj, Iran.

چکیده [English]

Mostly cities and communities sometimes live in places Created or built to be exposed to natural hazards Occurrence of all kinds of natural disasters or due to technological advances They are exposed to all kinds of man-made accidents. Take a look at so far There has been accident management and urban management, look more Confrontation and risk reduction. In the meantime, the concept Resilience is a new concept that is more in the face of the unknown And uncertainties are usedToday, mostly cities and settlements are created in places Or are built in terms of natural hazards to occur types Natural disasters have occurred. Hence, one of the tasks of planners Urban strives to transform the city into a peaceful, safe and healthy environment To maintain the health of the citizens living in it. accidents To be. Over the years, the world has witnessed some Unforeseen natural hazards such as the Asian tsunami, Hurricane Katrina and the Sichuan earthquake were China. Although the Some predictive tools are used, however The fact is that future risks can not be based on Evidence is predictable and, also, can not be easily Predict the state, size and location of these hazards. Therefore, increase or improve the capacity of a system for Resisting and recovering from risks is very important. Resilience in Equal to natural hazards. The concept of resilience The evolution of risk management is the present decade. Perspectives and theories of disaster management and sustainable development Seeks to create resilient communities against natural hazards.

کلیدواژه‌ها [English]

Resilience, Earthquake, Shannon entropy model, Prometheus model, Yasuj city

مراجع

1. Adekola, J.(2018). Resilience from a lived-experince perspective in the regional context of Dumfries and Galloway, Scotland. International journal of Disaster Risk Reduction,441-44
2. Buckle, P., Mars, G., & Smale, S. (2000). New approaches to assessing vulnerability and resilience. Australian Journal of Emergency Management, The, 15(2), 8-14.
3. Dadashpour, H.,& Adeli, Z.(2015). Measuring resilience capacities in Qazvin urban comple, Journal of Emergency Management,4(2), 73-84.
4. Gholami Bimaragh, Y., Heidarri Sureshjani, R., Brahman, V., Dehghan Jazi, A., & Osoli, H.(2020). Measurement, and Evaluation of spatial Resilience of earthquake centraldisricts of Kashan, Journal of Research and Urban Planning, 12(44), 123-140.
5. Hadi, E. (2017). Assessment of land use planning in the rate of urban resilience against earthquakes(Case study of Bonab city), University of Tabriz, M.Sc. thesis.
6. Holling, C. S. (1973). Resilience and stability of ecological systems. Annual review of ecology and systematics, 4(1), 1-23.
7. Lotfi, S., Nikpour, A., Akbari, F. (2020). Assessment and Evaluation of Physical Urban Resilience to Earthquake (Case Study of District 7 of Tehran). Quarterly Journal of New Attitudes in Human Geography, 12(4), 121-131.
8. Maleki, S., Razavi, M., & Ramazanpour, Kh. (2020). Measuring and Evaluating the Resilience of urban areas against earthquakes: the western part of the city of Izeh, Journal of Research and Urban Planning, 12(47), 187-202.
9. Mayunga, J. S. (2017). Understanding and applying the concept of community disaster resilience: a capital-based approach. Summer academy for social vulnerability and resilience building, 1(1), 1-16.
10. Mileti, D. (1999). Disasters by design: A reassessment of natural hazards in the United States. Joseph Henry Press.
11. Mohammadi, A. A., & Ghiasvand, A. (2015). Resilience Risk Management Approach.
12. MOHAMMADI, S. D. M., & AHAD, N. R. M. (2016). The evaluation of the urban fabric resiliency against earthquake risk Case Study: Zanjan.
13. Namjooyan, F., Razavian, M. T., & Sarvar, R. (2017). urban resilience, the frame work for urban future management. territory, 14(55), 81-95.
14. Nikpour, A., & Yarahmadi, M. (2021). Identifying and Explaining the Drivers of Physical Resilience (Case Study: Noorabad Mamasani). Physical Sacial Planning, 8(1), 85-98.
15. Pashapour, H., Pourakrami, M. (2018). Assessment of the physical dimensions of urban resilience against natural hazards (earthquake) (Case study of District 12 of Tehran), Journal of Human Settlement Planning Studies, 12(4), 985-1002.
16. Pendall, R., Foster, K. A., & Cowell, M. (2007). Resilience and Regions: Building Understanding ofthe Metaphor.
17. Pimm, S. L. (1984). The complexity and stability of ecosystems. Nature, 307(5949), 321-326.
18. Ramezanzadelesbouei, M. (2013). Citizens' capital to reduce vulnerability and promote resilience to natural disasters, Iranian Conference on Geographical Sciences.
19. Rezaei, M. R. (2013). Evaluating the economic and institutional resilience of urban communities to natural disasters using PROMETHE technique. Journal of emergency Management, 2(1), 27-38.
20. Sellberg, M., Ryan, P., Borgstreom, S., Norstreom, A., & Peterson, G.(2018):Fromresilience thinking to Resilience Planning: lessons from practice. Environmental Management, 217, 906-918.
21. Sheikhdareni, F. (2018). Assessing the economic and institutional resilience of Ahvaz, Master Thesis.
22. Taghavi, E., Samadzadeh, R., & Masomi, M.(2021). Spatial analisis of the dimensions of regional resilience against natural disasters in East Azarbayjan province with emphasis on Marand city, Journal of Research and Urban Planning, 12(46), 144-165.
23. Timmerman, P. (1981). Vulnerability, resilience and the collapse ofsociety. A ReviewofModels and Possible Climatic Appli-cations. Toronto, Canada. Institute for Environmental Studies, University of Toronto.
24. UN, G. (2002). Living with risk: a global review of disaster reduction initiatives.
25. Zahermand, S.,& Shafiemotlagh, KH.(2011). Investigation of seismicity of Yasuj region due to tectural condition and existing faults in the region, 15th Iranian Geological Society Conference
26. Zeyari, K., kanooni, R. (2021). Structural analysis of social resilience within the framework of good urban governance with a futurology approach (Case study: Ardabil city). Journal of spatial planning, 25(3), 59-91.