تبیین عملکرد شهر اسفنجی به‌عنوان رویکردی طبیعت محور در مدیریت پایدار منابع آب شهری (نمونه موردی: شهر شیراز)

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 مهر 1402

نوع مقاله: مقاله برگرفته از پایان نامه

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jupm.2023.32001.4357

نویسندگان

محبوبه نوری¹؛ محمدرضا رضایی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

²عضو هیات علمی دانشگاه یزد

تاریخ دریافت: 25 خرداد 1402،  تاریخ بازنگری: 22 مرداد 1402،  تاریخ پذیرش: 23 مرداد 1402 

چکیده

امروزه راه‌حل‌های طبیعت محور به‌عنوان رویکردی نوین و جامع‌نگر جهت حل چالش‌های آبی، افزایش تاب‌آوری و تحقق مدیریت پایدار منابع آب شهری مطرح شده است. در این راستا پژوهش حاضر با هدف تبیین ابعاد عملکردی شهر اسفنجی به عنوان رویکردی طبیعت محور در مدیریت پایدار منابع آب شهر شیراز انجام شده است. پژوهش از نظر هدف کاربردی و از حیث ماهیت و روش توصیفی از نوع پیمایشی است. حجم نمونه 30 نفر به شیوه هدفمند قضاوتی و گلوله برفی از بین خبرگان تعیین شد. در نهایت داده‌های گردآوری شده با روش مدل‌سازی ساختاری – تفسیری و دیمتل مورد تحلیل قرار گرفت. طبق یافته‌های پژوهش؛ مدل نهایی سطح‌بندی ابعاد عملکردی شهر اسفنجی متشکل از چهار سطح است که مدیریت آب باران و اجرای زیرساخت‌های سبز -آبی در پایین‌ترین سطح و نقش سنگ زیربنایی مدل را دارد و از نظر الگویابی روابط ابعاد عملکردی شهر اسفنجی، اجرای زیرساخت‌های سبز-آبی و مدیریت آب باران با میزان 342/3 و 435/2 بیش‌ترین تأثیرگذاری و بهبود اکوسیستم‌های شهری و تنوع زیستی با مقدار 541/2 بیش‌ترین تأثیرپذیری را دارد. همچنین بر مبنای شاخص (D+R)؛ اجرای زیرساخت‎های سبز-آبی با مقدار 639/5 دارای بیش‌ترین تعامل با سایر ابعاد است و اما طبق شاخص (D-R)؛ اجرای زیرساخت‌های سبز-آبی، مدیریت آب باران و حفاظت از سیل و مدیریت ریسک جزء متغیرهای علّی محسوب می‌شوند و چهار بعد دیگر با مقدار منفی حاصل شده متغیرهای معلول به شمار می‌روند. بنابراین، اجرای مفهوم شهر اسفنجی می‌تواند به عنوان شیوه‌ای عملی جهت رسیدن به یک سیستم شهری سالم و پایدار در دستور کار برنامه‌ریزان شهری شهر شیراز قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

راه‌حل‌های طبیعت محور؛ شهر اسفنجی؛ مدیریت پایدار آب؛ شهر شیراز

عنوان مقاله [English]

Explaining the function of the sponge city as a nature-based approach in the sustainable management of urban water resources (case study: Shiraz city)

نویسندگان [English]

Mahboobeh Noori¹؛ MohammadReza Rezaei²

¹Ph.D. Candidate in Geography and Urban Planning, Yazd University, Yazd, Iran

²Associate Professor of Geography and Urban Planning, Yazd University, Yazd, Iran

چکیده [English]

Today, nature-based solutions have been proposed as a new and comprehensive approach to solving water challenges, increasing resilience and realizing sustainable management of urban water resources. In this regard, the current research was conducted with the aim of explaining the functional dimensions of the sponge city as a nature-oriented approach in the sustainable management of water resources in Shiraz. The research is applied in terms of purpose and descriptive in nature and survey type. The sample size of 30 people was determined by the purposeful method of judgment and snowball among the experts. Finally, the collected data were analyzed by the structural-interpretive modeling method and DIMTEL. According to the research findings; The final leveling model of the functional dimensions of the sponge city consists of four levels, which has rainwater management and the implementation of green-blue infrastructure at the lowest level and the role of the underlying stone of the model. Rain with the amount of 3.342 and 2.435 has the most influence and improvement of urban ecosystems and biodiversity with the value of 2.541 has the most influence. Also based on index (D+R); The implementation of green-blue infrastructure with a value of 5.639 has the most interaction with other dimensions, but according to the (D-R) index; The implementation of green-blue infrastructure, rainwater management and flood protection and risk management are considered as causal variables, and the other four dimensions with a negative value are considered as effect variables. Therefore, the implementation of the sponge city concept can be placed on the agenda of urban planners of Shiraz as a practical way to achieve a healthy and sustainable urban system.

کلیدواژه‌ها [English]

Nature-based solutions, sponge city, sustainable water management, Shiraz city