پایش و ارزیابی تاب‌آوری اقتصادی باغداران بخش مرکزی شهرستان ملکان با استفاده از روش کیو (Q) تحلیل عاملی

فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

دوره 16، شماره 1، اردیبهشت 1403، صفحه 45-60   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jae.2023.29848.2319

نویسنده

افشین یگانه^*

گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

تاریخ دریافت: 05 بهمن 1400،  تاریخ بازنگری: 02 مرداد 1401،  تاریخ پذیرش: 19 آبان 1402 

چکیده

مقدمه و هدف: تاب‌آوری یکی از مهم‌ترین موضوعات برای رسیدن به پایداری است، که به منزله راهی برای تقویت جوامع با استفاده از ظرفیت‌های آن‌ها مطرح است. در واقع بالا بردن تاب‌آوری جوامع روستایی برای اجتناب از زیان‌های اقتصادی و اجتماعی مهم بوده و منجر به بازیابی آسان‌تر بعد از وقوع بلایای طبیعی می‌شود. از این‌رو تحقیق حاضر با هدف تبیین و تحلیل فضایی-مکانی تاب‌آوری اقتصادی باغداران بخش مرکزی شهرستان ملکان انجام گرفته است.
مواد و روش­ها: برای رتبه‌بندی روستاها از نظر تاب‌آوری اقتصادی از روش SAW استفاده شده است. برای مطالعه دقیق ذهنیت‌ها در خصوص عوامل مؤثر در تاب‌آوری اقتصادی روستاهای بخش مرکزی شهرستان ملکان نیز از روش ترکیبی کیو (Q) و تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد.
یافته­ ها: مطالعه وضعیت تاب‎‌آوری اقتصادی روستاهای مورد مطالعه نشان داد، روستاهای آروق، قوریجان، عباس‌آباد، تازه قلعه و لکلر در رتبه‌های اول تا پنجم تاب‌آوری اقتصادی قرارگرفته‌اند و نسبت به سایر روستاهای بخش مرکزی از نظر تاب‌آوری اقتصادی در شرایط مطلوبی قرار دارند. در میان مهمترین عوامل تاثیرگذار بر تاب‌آوری اقتصادی نیز، وجود فرصت‌های شغلی، امکان فرآوری محصولات باغی با مقدار ویژه 23/4 و درصد واریانس 46/26 مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بوده‌اند.
بحث و نتیجه­ گیری: 1) وجود فرصت‌های شغلی، امکان فرآوری محصولات باغی 2) سهولت دسترسی به بازارهای خرید و فروش محصولات باغی 3) سهولت دسترسی و وجود منابع آبی کافی 4) حمایت دولت از کشاورزان و اعطای تسهیلات کم بهره بیشترین تأثیر را در افزایش تاب‌آوری اقتصادی روستاهای بخش مرکزی شهرستان ملکان داشته‌اند که می‌بایست در آینده بیشتر در دستور کار سیاستگذاران و برنامه‌ریزان توسعه روستایی قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

تاب‌آوری اقتصادی؛ باغداران بخش مرکزی شهرستان ملکان؛ روش SAW؛ روش کیو (Q)؛ تحلیل عاملی اکتشافی

عنوان مقاله [English]

Monitoring and evaluation of economic resilience of gardeners in the central part of Malekan city using Q method of factor analysis

نویسندگان [English]

Afshin Yeganeh

PhD Student, Geography and Rural Planning, Department of Geography and Rural Planning, University of Tabriz.

چکیده [English]

Resilience is one of the most important issues to achieve sustainability, which is a way to strengthen communities by using their capacities. In fact, raising the resilience of rural communities is important to avoid economic and social losses and leads to easier recovery after natural disasters. Therefore, the present study was conducted with the aim of explaining and analyzing the spatial-spatial economic resilience of gardeners in the central part of Malekan city.

Materials and Methods: SAW method has been used to rank villages in terms of economic resilience. Then, in order to study the mentalities regarding the effective factors in the economic resilience of the villages in the central part of Malekan city, the combined Q method and exploratory factor analysis were used.

کلیدواژه‌ها [English]

economic resilience, gardeners in the central part of Malekan city, SAW method, Q method, Exploratory factor analysis

مراجع

• Modoodi Arkhodi, M, Boroumand, R, Akbari, A. Explain the resilience of rural areas against natural hazards with emphasis on floods, Journal of Natural Hazards, 2020: 9(23): 151-172.

https://jneh.usb.ac.ir/article_4952.html?lang=fa

• Anabostani, A, Javanshiri, M, Mahmoodi, H. Spatial analysis of the level of resilience of rural settlements against environmental hazards (Case study: Central part of Farooj city), Journal of Spatial Analysis of Environmental Hazards, 2018: 4(4): 18-34.

https://system.khu.ac.ir/jsaeh/index.php?slc_lang=fa&sid=1

• Dyke, G, S, Gill, R, Davies, F, Betorz, Y, Andalsvik, J, E, Lamboglia. Dream project: Applications of earth observations to disaster risk management. Acta Astronautica, 2011, 68(1): 301-315.

https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2011AcAau.68.301D/abstract

• Salmani, M, Badri, a, Kazemi, N. Evaluation of community resilience approach in the face of natural hazards studied: Damavand city, Journal of Risk Knowledge, 2016: 2(4): 393-409.

https://jhsci.ut.ac.ir/article_58266.html?lang=fa

• Vali, Abbas Ali, Mehrabi, M, Analysis of resilience and socio-economic vulnerability of urban communities to drought Case study: Yazd province, Journal of Spatial Analysis of Environmental Hazards, 2021: 8(1): 215-232.

https://system.khu.ac.ir/jsaeh/article-1-3132-en.html

• Leitch, A. M., & Bohensky, E. L. Return to ‘a new normal’: Discourses of resilience to natural disasters in Australian newspapers 2006–2010. Global Environmental Change, 2014: 26: 14-26.

https://pascalfrancis.inist.fr/vibad/index.php?action=getRecordDetail&idt=28522758

• Akbarian Ronizi, S, Ramazanzadeh, M, Analysis of farmers' resilience to drought with emphasis on economic factors and social capital in rural areas (Case study: Roniz village, Estahban city), Quarterly Journal of Rural Research, 2019: 10(2): 232-243.

https://jrur.ut.ac.ir/article_67931.html?lang=fa

• Sadeghloo, T, Sojasi Qeidari, Investigating the relationship between the viability of rural settlements on the resilience of villagers against natural hazards in rural areas of Maraveh Tappeh and Palizan, Crisis Management Quarterly, 2016: 6: 37-44.

https://www.virascience.com/article/92962/

• Pham, J. How to creat a resilient City Preventing community loss in the event of a natural disaster, Senior Research Project University of California, 2013: San Diego.
• Hajian, N, Ghasemi, M. The role of diversity of agricultural and non-agricultural economic activities on the resilience of rural farming households exposed to drought, Geography and environmental hazards, 2018: 28, 31-51.

https://geoeh.um.ac.ir/article_32813.html?lang=fa

• Wardekker, J. A., Jong, A., Knoop, J. M & Sluijs, J. P. Operationalizing a Resilience Approch to Adapting an Urban Delta to Uncertaing Climate Changes, Technological Forecasting & Social Change, 2010: 77, 987 - 998, DIO: 10.1016/j.techfore.2009.11.005.
• Schmidt, D. H., Garland, K. A. Bone Dry in Texas: Resilience to Drought on the Upper Texas Gulf Coast, Journal of Planning Literature, 2012: 27(4), 434-445, DIO: http://100.1177/088541221245013.
• Morkūnas M, Artiom V, Yuri B, Agota G. The role of government in forming agricultural policy: economic resilience measuring index exploited. Administratie si Management Public, 2018b; 31: 111-131. DOI: 10.24818/amp/2018.31-08.
• Christopherson S, Michie J, Tyler P. Regional resilience: theoretical and empirical perspectives, Cambridge Journal of Regions, Economy and Society,2010; 3: 3–10. https://doi.org/10.1093/cjres/rsq004.
• Ride, A. Community resilience in natural disasters. New York Palsgrave Macmillan, 2011.

https://anyflip.com/fupsg/npem/basic

• Rezaei, M.R. Evaluationg the economic and institutional resilience of urban communities to natural disasters using PROMETHE technical, Journal of Emergency Management, 2013: 2(1), 27-38.

https://www.sid.ir/paper/226051/fa

https://www.joem.ir/article_3780.html

• Svatoš M, Smutka L, Selby R. Capital Stock Value Development in Relation to the New EU Countries’ Agricultural Sector Development. Acta Universitatis Agriculturae et Silviculturae Mendelianae Brunensis, 2015; 62(6): 1437-1450.

https://ideas.repec.org/a/mup/actaun/actaun_2014062061437.html

• Hetty P. From food security to food and nutrition security: role of agriculture and farming systems for nutrition. Journal of Sustainable Food and Nutrition Security,2015; 109(3): 456-461

https://www.researchgate.net/publication/280920903_Special_Section_Sustainable_Food_and_Nutrition_Security_From_food_security_to_food_and_nutrition_security_role_of_agriculture_and_farming_systems_for_nutrition

• Gong J, Lin H. Sustainable development for agricultural region in China: case studies. Forest Ecology and Management, 2000; 128(1-2): 27-38. https://doi.org/10.1016/S0378-1127 (99)00269- 8.
• Jafari, M, Rezvani, M. R, Faraji Sabokbar, H. A. Analysis of economic resilience of agricultural operators against the effects of drought, 2020, 10(39): 61-78.

https://jzpm.marvdasht.iau.ir/article_3995.html

• Tudor M. M. Agriculture role in social-economic resilience to majo economic crises in Romania. In Agrarian Economy and Rural Development-Realities and Perspectives for Romania. 8th Edition of the International Symposium (pp. 175-180). Bucharest: The Research Institute for Agricultural Economy and Rural Development (ICEADR).2017.

https://ideas.repec.org/p/pra/mprapa/85169.html

• , Edwards. M. G., B. H. The social and economic impacts of drought., Australian Social Policy, 2018: 54: 22-31.

https://www.researchgate.net/publication/329845611_The_social_and_economic_impacts_of_drought

• Morkūnas M, Artiom V, Yuri B, Agota G. The role of government in forming agricultural policy: economic resilience measuring index exploited. Administratie si Management Public, 2018b; 31: 111-131. DOI: 10.24818/amp/2018.31-08.
• Yeganeh, A., Talebifard, R., Valaei, M. 2021. Analysis of economic viability in the villages of Malekan peri-urban areas. Journal of Urban Peripheral Development. Year 3, Number 1: 79-96.

https://www.jpusd.ir/article_130779.html

• Maleki, M, Hasani, S.F. Identifying and prioritizing the effective factors in entrepreneurial marketing in small and medium enterprises (Q method), Master Thesis, Semnan University.
• Khonifar, H, Moslemi, N. Principles and foundations of qualitative research methods, 2019, Negah Danesh Publications, Fourth Edition, Tehra