تحلیل فضایی شاخص‌های اجتماعی و نابرابری ناحیه‌ای آن در استان آذربایجان‌غربی

فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 مرداد 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jzpm.2024.32564.4277

نویسندگان

میرنجف موسوی^{* 1}؛ نیما بایرام‌زاده²

¹استاد گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

²دستیار پژوهشی گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

تاریخ دریافت: 17 مهر 1402،  تاریخ بازنگری: 29 اسفند 1402،  تاریخ پذیرش: 19 فروردین 1403 

چکیده

هدف اصلی این پژوهش تحلیل فضایی شاخص‌های اجتماعی و نابرابری ناحیه‌ای آن در استان آذربایجان‌غربی می‌باشد. روش پژوهش حاضر توصیفی و تحلیلی و از منظر هدف کاربری می‌باشد. روش گردآوری داده‌ها در این پژوهش به‌صورت کتابخانه‌ای انجام پذیرفته است. محدوده موردمطالعه در این پژوهش شهرستان‌های استان آذربایجان‌غربی در سال 1400 می‌باشد که شامل 19 شهرستان می‌باشد. در جهت بررسی بخش اجتماعی از 24 شاخص استفاده‌شده است. تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش به‌صورت کمی و از طریق نرم‌افزارهای SPSS، EXCEL و GIS انجام پذیرفته است به‌طوری‌که برای رتبه‌بندی شهرستان‌ها از مدل کوکوسو، برای خوشه‌بندی شاخص‌ها از روش خوشه‌بندی K-Means Cluster و برای تحلیل فضایی شهرستان‌ها از مدل همبستگی موران استفاده‌شده است سپس نتایج خوشه‌بندی توسط سیستم اطلاعات جغرافیایی به‌صورت نقشه نشان داده‌شده است. وزن‌دهی شاخص‌ها در این پژوهش از طریق آنتروپی شانون انجام‌شده است. در جهت ارتباط‌یابی میان متغیرها نیز از رگرسیون وزنی جغرافیایی استفاده‌شده است. یافته‌های این پژوهش نشانگر این است که بر اساس مدل کوکوسو، شهرستان ارومیه در رتبه اول و شهرستان باروق در رتبه نوزدهم قرار دارد. همچنین بر اساس خوشه‌بندی صورت گرفته از طریق K-Means Cluster، یک شهرستان در سطح برخوردار، شش شهرستان در سطح نسبتاً برخوردار، هفت شهرستان در سطح نیمه برخوردار، سه شهرستان در سطح کم‌برخوردار، یک شهرستان محروم و یک شهرستان در سطح خیلی محروم قرارگرفته است. نتایج تحلیل موران نیز نشانگر وجود الگوی تصادفی و چندقطبی در استان آذربایجان‌غربی می‌باشد. مطابق نتایج مدل رگرسیون وزنی جغرافیایی، تأثیرگذاری متغیرهای مستقل مساحت و جمعیت بر متغیر وابسته برخورداری از شاخص‌های اجتماعی در شمال استان بیشتر از جنوب استان می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

توسعه پایدار؛ تحلیل نابرابری؛ کوکوسو؛ آذربایجان‌غربی

عنوان مقاله [English]

Spatial analysis of social indicators and regional inequality in West Azarbaijan province

نویسندگان [English]

Mir Najaf Mousavi¹؛ Nima Bayramzadeh²

¹Professor, Department of Geography, Urmia University, Urmia, Iran

²Research Assistant, Department of Geography, Urmia University, Urmia, Iran

چکیده [English]

The main goal of this research is the spatial analysis of social indicators and regional inequality in West Azerbaijan province. The current research method is applied in terms of purpose and has a descriptive-analytical nature. The method of data collection in this research has been done in a library manner. The case of study in this research is the townships of West Azarbaijan province in 2021, which includes 19 townships. 24 indicators have been used to investigate the social sector. The analysis of research data has been carried out quantitatively and through SPSS, EXCEL, and GIS software. So, the CoCoSo model was used to rank the townships, the K-Means Cluster method was used for the clustering of the indicators, and the Spatial Autocorrelation (Global Moran's I) model was used for the spatial analysis of the townships. Then, the clustering results are shown as a map by the geographic information system. The weighting of indicators in this research is done through Shannon's entropy. Geographically weighted regression has also been used to find relationships between variables. The findings of this research show that according to the CoCoSo model, Urmia Township is ranked first and Barough Township is ranked 19th. Also, based on the clustering, one township is in the Developed level, six townships are in the Relatively developed level, seven townships are in the Semi-developed level, three townships are in the Less developed level, one is Underdeveloped and one township is in the very Underdeveloped level. The results of Global Moran's I analysis also indicate the existence of a random and multipolar pattern in West Azerbaijan Province. According to the results of the geographically weighted regression model, the influence of the independent variables of area and population on the dependent variable of having social indicators is greater in the north of the province than in the south of the province.

کلیدواژه‌ها [English]

Sustainable Development, Inequality Analysis, CoCoSo, West Azarbaijan