تحلیل زمانی-مکانی پارامترهای اقلیمی با هدف شناسایی مناطق مستعد آسایش در استان ایلام

فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 مرداد 1403

نوع مقاله: مقاله های برگرفته از پایان نامه

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jzpm.2024.31550.4208

نویسندگان

علی عارفی¹؛ محسن رنجبر^{* 2}؛ رضا برنا³

¹گروه آموزشی جغرافیا ،دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.ایران

²دانشیار گروه آب و هواشناسی (اقلیم شناسی)، دانشکده ادبیات وعلوم انسانی و علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات

³دانشیار گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

تاریخ دریافت: 07 اسفند 1401،  تاریخ بازنگری: 11 اسفند 1402،  تاریخ پذیرش: 16 اسفند 1402 

چکیده

ویژگی‌های اقلیمی و عناصر غالب آن در پراکندگی فضایی و شکل‌گیری رفتار محیطی جوامع انسانی نقش تعیین کننده‌ایی ایفا می‌کنند تا آنجا که امروزه مطالعات و بررسی‌های بیوکلیمای انسانی، پایه و اساس برنامه ریزی‌های شهری، عمرانی، سکونتگاهی، معماری، جهانگردی و غیره است. با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش به تحلیل زمانی و مکانی پارامترهای اقلیمی و همچنین شناسایی مناطق مستعد آسایش در استان ایلام پرداخته شده است. در این تحقیق از داده‌های اقلیمی بارش، دما، رطوبت نسبی و سرعت باد از شش ایستگاه سینوپتیک برای بررسی روند تغییرات پارامترها در دوره 30 ساله (1400-1371) بر اساس آزمون آزمون من-کندال، استفاده شد. در ادامه با استفاده از شاخص اقلیمی بیکر، برای هر ماه درجه آسایش اقلیمی مشخص شد. سپس با استفاده از تکنیک زمین آمار، نقشه‌های پهنه‌بندی آسایش اقلیمی ماهانه استان ایلام تهیه شد. طبق نتایج، در طی دوره مورد بررسی، افزایش معنی‌داری در دما اتفاق افتاده است درحالی که در مقدار بارش بصورت جزئی کاهش رخ داده است. نتایج برآیند شاخص اقلیمی بیکر نشان داد که ماه‌های فروردین، اردیبهشت، مهر، آبان و اسفند مستعد آسایش اقلیمی هستند. طبق نتایج، شهرهای دره شهر و لومار در ماه های گذار از گرما به سرما (مهر و آبان) و سرما به گرما (فروردین و اردیبهشت) بیشترین پتانسیل آسایش اقلیمی را داشته باشند. به طور کلی بر اساس نقشه پهنه‌بندی اقلیمی، در فصل بهار و پاییز شهرهای شمالی و شرقی استان ایلام از آسایش اقلیمی بالاتری برخوردارند. در عوض در فصل زمستان شهرهای جنوبی و مرزی (مهران و دهلران) از آسایش اقلیمی مناسبی برخوردارند. نتایج این تحقیق اطلاعات مناسبی را برای بهبود شرایط زندگی از جمله سلامتی، ایمنی، بهره‌وری و آسایش افراد و همچنین مناطق مناسب سکونت در زمان‌های مختلف سال را فراهم می‌کند.

کلیدواژه‌ها

تغییرات اقلیمی؛ شاخص اقلیمی بیکر؛ شاخص‌های آماری؛ استان ایلام

عنوان مقاله [English]

An Analysis of temporal and spatial changes of climatic parameters for identifying prone to comfort areas in Ilam province

نویسندگان [English]

Ali Arefi¹؛ Mohsen Ranjbar²؛ Reza Borna³

¹Geography department, department saiens and Research Azad university

²Associate Prof. Department of Hydrology and Meteorology (Climatology), Faculty of Literature, Humanities and Social Sciences, Islamic Azad University, Tehran Science and Research Unit, Tehran, Iran

³Department of Geograph, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran

چکیده [English]

The majority of the planning of urban development, construction, habitat, architectural, and tourism expansion is perfectly assured when it is accompanied by weather cognition and the use of its various potencies. Considering the importance of the topic, in this research, a spatial and temporal analysis of changes in climatic parameters and identifying prone areas in Ilam province was carried. In this research, climatic data of precipitation, temperature, relative humidity and wind speed from six synoptic stations were used to investigate the trend analysis in the 30-year period (1992-2021) based on the Mann-Kendall test. Next, using Baker's climatic index, the degree of climatic comfort was determined for each month. Then, monthly climatic comfort zoning maps of Ilam province were prepared using geostatistics technique. According to the results, during the studied period, there has been a significant increase in temperature, while there has been a slight decrease in the amount of precipitation. The results of Baker's climatic indix showed that the months of April, May, October, November and March are prone to climatic comfort. According to the results, Darreh-Shahr and Lomar have the greatest potential for climatic comfort in the months of transition from heat to cold (October and November) and cold to heat (April and May). In general, according to the climatic zoning map, the northern and eastern cities of Ilam province have higher climatic comfort in spring and autumn. On the other hand, in the winter season, the southern and border cities (Mehran and Dehlorn) have a comfortable climate. The results of this research provide suitable information for improving living conditions, including health, safety, productivity and comfort of people, as well as suitable areas for residence at different times of the year.

کلیدواژه‌ها [English]

Climate change, Baker', s climatic index, Statistical indices, Ilam province