بررسی آسیب پذیری آبخوان شهری و مکانیابی مناطق مستعد پخش سیلاب شهری مبتنی بر روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP)

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 مرداد 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jupm.2024.31356.4284

نویسندگان

نصرت آقازاده^{* 1}؛ میثاق گلدوست رضایی²؛ رضا شکاری تپه³

¹گروه مهندسی عمران، واحد ارومیه ، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

²گروه مهندسی عمران، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی ،ارومیه ، ایران.

³گروه مهندسی عمران، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی ،ارومیه

تاریخ دریافت: 30 آذر 1401،  تاریخ بازنگری: 28 فروردین 1403،  تاریخ پذیرش: 01 اردیبهشت 1403 

چکیده

گسترش مناطق شهری، وجود فعالیت های مختلف تجاری و صعنتی و تغییر کاربری اراضی باعث شده که آبخوان‌های شهری از ریسک آلودگی بالایی برخوردار باشند و میزان تغذیه مستقیم آن‌ها به دلیل گسترش سطوح نفوذ ‌ناپذیر کاهش یابد لذا بررسی آسیب‌پذیری و تعیین محل مناسب جهت تغذیه آبخوان از طریق پخش سیلاب های شهری و رواناب می‌تواند در مدیریت و استفاده بهینه از این منابع مفید باشد. هدف از این مطالعه ارزیابی ریسک آلودگی و توسعه مدل دراستیک اصلاح شده DRAST-LUV برای تعیین آسیب‌پذیری آبخوان شهری خوی و مکان یابی مناطق مستعد برای پخش سیلاب‌های شهری با استفاده از مدل LANDSET-V به منظور تغذیه آبخوان شهری می‌باشد. نتایج بدست از مدل آسیب پذیری اصلاح شده آبخوان شهری نشان داد که در 16 درصد از مساحت منطقه مورد مطالعه ریسک آلودگی خیلی کم و در68 درصد کم تا متوسط می باشد. در بافت قدیمی شهری و در مناطق با عمق آب زیرزمینی کمتر از 10 متر که 16 درصد از کل مساحت منطقه را شامل میشود شاخص آسیب پذیری بیش از 3/0 بوده و ریسک آلودگی آب زیرزمینی در این مناطق بالاست. همچنین بر اساس شاخص GWQI عمدتاً بخش جنوبی شهر از کیفیت آب زیرزمینی مناسبی برای شرب برخودار نیست. ارزیابی حساسیت مدل آسیب‌پذیری نشان داد که شاخص آسیب پذیری بین 15/0 تا 352/0 تغییر می کند و مدل بیشترین حساسیت به پارامترهای منطقه غیر اشباع (A) و منابع آلاینده(S) و کمترین حساسیت به شاخص شهرنشینی(U) داشته که وزن این پارامترها در مدل اصلاح شده به ترتیب 18/0 ، 24/0و 09/0 می باشد. نتایج مدل مکانیابی پخش سیلاب نشان داد که فقط در 7/8 کیلومترمربع از محدوده مورد مطالعه(40 درصد از کل منطقه) می‌توان از طریق حوضچه پخش سیلاب آبخوان را تغذیه نمود که این مناطق عمدتاً در حاشیه مناطق شهری با شیب کمتر از 5 درصد، ضریب قابلیت انتقال بیش از 480 مترمربع بر روز و با کاربری زراعی و بایر می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

آبخوان شهری"؛ "؛ آسیب پذیری، "؛ خوی، "؛ اکولوژی شهری،"؛ AHP"

عنوان مقاله [English]

Investigating the Vulnerability and Site Selection for Urban Storm Water Spreading Based on the Analytical Hierarchy Process (AHP) Method

نویسندگان [English]

Nosrat Aghazadeh¹؛ Misagh Goldoost Rezaei²؛ Reza Shekari Tappe³

¹Department of Civil Engineering, Urmia Branch, Islamic Azad University, Urmia, Iran

²Department of Civil Engineering, Urmia Branch, Islamic Azad University, Urmia, Iran

³Department of Civil Engineering, Urmia Branch, Islamic Azad University, Urmia, Iran

چکیده [English]

The expansion of urban areas, the existence of various commercial and industrial activities and the change of land use have caused urban aquifers to have a high risk of pollution and the amount of their direct recharge will decrease due to the expansion of impervious surfaces. Therefore, assessing the vulnerability and determining the appropriate place for aquifer recharge can be useful in managing and optimally using these resources. The purpose of this study is to assess the pollution risk and develop the modified Drastic DRAST-LUV model to determine the vulnerability of the Khoy urban aquifer and then to determine the suitable areas for the spread of urban floods in Khoy city using the LANDSET-V model. The results obtained from the modified urban aquifer vulnerability model showed that in 16% of the studied area, the risk of pollution is very low and 68% is low to medium. In the old urban area and in areas with groundwater depth of less than 10 meters, which includes 16% of the total area of the region, the vulnerability index is more than 0.3 and the risk of groundwater pollution in these areas is high. Also, according to the GWQI index, mainly the southern part of the city does not have the quality of groundwater suitable for drinking. The sensitivity evaluation of the vulnerability model show that the vulnerability index changes between 0.15 and 0.352 and the model has the most sensitivity to the parameters of the unsaturated zone (A) and polluting sources (S) and the least sensitivity to the urbanization index (U). The weight of these parameters in the modified model is 0.18, 0.24 and 0.09, respectively. The results of the flood spreading location model show that only 7.8 km2 of the studied area (40% of the total area) can recharge the aquifer through the flood spreading basin. These areas are mainly on the suburban with a slope of less than 5%, transmissivity coefficient of more than 480 m2/d and with agricultural and barren land use.

کلیدواژه‌ها [English]

", Urban Aquifer", Vulnerability", Khoy", , Urban Ecology", , ", AHP"