بررسی و تحلیل توزیع فضایی مساکن کوچک و کم دوام در شهر تبریز با استفاده از آماره های فضایی موران و نزدیکترین همسایگی

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 مرداد 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jupm.2024.31589.4313

نویسندگان

رسول قربانی؛ مهدیه طاهونی^* ؛ فاطمه موحد

دانشگاه تبریز

تاریخ دریافت: 24 بهمن 1401،  تاریخ بازنگری: 23 اردیبهشت 1403،  تاریخ پذیرش: 28 اردیبهشت 1403 

چکیده

این پژوهش توزیع فضایی مساکن کوچک و کم دوام در شهر تبریز را مورد مطالعه قرار داده است. بر این مبنا روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. از منظر هدف از دسته تحقیق‌های کاربردی محسوب می‌شود. جهت تحلیل داده ها از نرم افزار Arc GIS و تکنیک تحلیل عاملی، آماره های فضایی موران و نزدیکترین همسایگی استفاده کرده است.

نتایج یافته ها نشان می دهد که مناطق شمال و شمال غربی تبریز (مناطقی که حاشیه نشین و یا اقشار کم درآمد هستند) دارای تراکم بالا و مساحت کم نرخ اشتغال و سواد پایین است که نقاط داغ شهر را به خود اختصاص داده اند. در مقابل مناطق مرکزی و ضلع شرقی تبریز به دلیل اینکه محل اسکان افرادی با میزان تحصیلات بالا، نرخ اشتغال تقریبا بالا و کالبدی متشکل از مصالح بادوام نظیر اسکلت فلزی و بتن ‌می‌باشد؛ نقاط سرد از نظر وضعیت مسکن تبریز را به خود اختصاص داده است و در تحلیل خوشه ای توزیع فضایی مساکن کم دوام و بی دوام شهر تبریز مناطق حاشیه نشین شمال شهر در خوشه High - High، نواحی پیرامونی بافت تاریخی و قدیم شهر ، منطقه شهر اندیشه که از الگوی کوچک سازی و بلند مرتبه سازی در حاشیه بافت روستایی در جنوب شرق شهر و هچنین پیرامون محدوده های روستایی و نواحی برنامه ریزی شده در شرق شهر درخوشه Low – High ، نواحی حاشیه باغات و فضاهای عمده سبز در محدوده شهر در خوشه High - Low ، و مناطقی که هنوز کاملا ساخته نشده اند (اراضی پیرامونی شهر و شهرکهای نوساز حاشیه ای) یا در محدوده بافت تاریخی واقع شده اند در خوشه Low - Low هستند. این وضعیت از یک سو حاکی از وجود فاصله طبقاتی و دوگانگی در توزیع فضایی مساکن با کیفیت بالا در مناطق مختلف و از سوی دیگر بیانگر شکل توده های نسبتا گسترده مساکن کم دوام و کم مساحت در بخشهایی از شهر تبریز است که می تواند بستر ساز مشکلات اجتماعی مختلف باشد و از سوی دیگر بیانگر آنست که بلند مرتبه سازی و کوچک سازی های دهه های اخیر تا حدی به اختلاط اجتماعی در شهر کمک کرده است.

کلیدواژه‌ها

توزیع فضایی؛ مساکن کوچک و کم دوام؛ موران و نزدیک ترین همسایگی؛ شهر تبریز

عنوان مقاله [English]

Investigating and analyzing the spatial distribution of small and less durable houses in Tabriz city Using Moran's spatial statistics and nearest neighbor

نویسندگان [English]

rasoul ghorabani؛ mahdieh tahooni؛ Fatemeh Movahed

Tabriz University

چکیده [English]

This research has studied the spatial distribution of small and less durable houses in the city of Tabriz . Based on this, the research method is descriptive-analytical.. Arc GIS software and factor analysis technique, Moran's spatial statistics and nearest neighbor have been used for data analysis.

The results of the findings show that the north and northwest areas of Tabriz have high density and low area of employment rate and low literacy, which are the hot spots of the city. In contrast, the central and eastern areas of Tabriz are inhabited by people with a high level of education, an almost high employment rate, and a body composed of durable materials such as metal skeleton and concrete. In terms of the housing situation, Tabriz has its own cold spots And in the cluster analysis of the spatial distribution of low-durable and non-durable houses in the city of Tabriz, the marginal areas of the north of the city in the High-High cluster, the peripheral areas of the historical and old context of the city, the Andisheh city area, which is based on the pattern of downsizing and high-rise building on the edge of the rural context. In the southeast of the city and also around the rural areas and planned areas in the east of the city in the Low-High cluster, the areas around gardens and major green spaces in the city limits in the High-Low cluster, and areas that have not yet been completely built (peripheral lands) Newly built peripheral cities and towns) or located within the historical context are in the Low-Low cluster. On the one hand, this situation indicates the existence of a class gap and duality in the spatial distribution of high-quality houses in different areas, and on the other hand, it indicates the relatively large masses of low-durable and small-area houses in parts of Tabriz city, which can create problems be different socially and on the other hand, it shows that the high-rise building and downsizing in recent decades have helped to some extent in the social mixing in the city.

کلیدواژه‌ها [English]

Spatial distribution, small and less durable houses, Moran and the nearest neighborhood, Tabriz city