بررسی سلامتِ زیستی در محلة ایرانی- اسلامی پس از همه‌گیری بیماری کرونا؛ نمونه موردی محله‌های شهر تبریز

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 مرداد 1403

نوع مقاله: مقاله برگرفته از پایان نامه

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jupm.2023.31818.4335

نویسندگان

کسری کتاب اللهی^{* 1}؛ مرتضی میرغلامی²؛ یاسر شهبازی³

¹استادیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا همدان، همدان، ایران

²استاد گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران

³دانشیار سازه‌های هوشمند و تکنولوژی معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران.

تاریخ دریافت: 12 اردیبهشت 1402،  تاریخ بازنگری: 28 مهر 1402،  تاریخ پذیرش: 01 آبان 1402 

چکیده

محله کانون زیستی مهمی در زمینة شکل‌گیری اقدامات بنیادین در مقیاس شهر بوده است. محله‌ها به دلیل تغییرات ساختاری بنیادین، بافت یکپارچة اجتماعی و کالبدی خویش را از دست داده و همین عامل سلامت ساکنین آن را با خطر مواجه ساخته است. ظهور همه‌گیری کرونا، یکی از این بحران‌ها بوده است که در چهار سال اخیر، تغییراتِ آنی در شیوة زیستن و طرحِ تقاضاهای جدیدی را سبب شده است. هدف: لذا نخست شناسایی مؤلفه‌های همه‌گیری مؤثر بر زیست سالم ساکنین محله و دوم بررسی مؤلفه‌های همه‌گیری در محله‌های شهر تبریز جهت ارزیابی زیست سالم ساکنین می-باشد. بنابراین پرسش اساسی در این پژوهش، این است که آیا رابطه‌ای بین میزان شیوع بیماری کوئید-19 و الگوی ساخت محله‌های مختلف وجود دارد؟.روش: این پژوهش از نظر ماهیت علمی-پژوهشی و براساس تناظر تجربیات و ادبیات دو مفهوم بنیادین «محلۀ ایرانی-اسلامی» و مفهوم نوظهور «همه‌گیری‌» تکوین یافته است. از نظر نوع پژوهش، کاربردی، توسعه‌ای و براساس روش پژوهش، نظریه‌مبنا بوده و بر همین اساس مطالعات مرتبط با «محله» بر اساس دو مؤلفة کالبدی-فضایی و اجتماعی-اقتصادی است. از رهیافت ترکیبی جهت تجزیه و تحلیل داده‌های گستردة پژوهش استفاده می‌گردد. یافته‌ها: سه محلة منتخب شهر تبریز با ویژگی‌های اجتماعی-اقتصادی و کالبدی-فضایی متفاوت، براساس سنجه‌های تأثیرگذار بر همه‌گیری مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. سنجه‌های مؤلفه اول با استفاده از نرم‌افزار GIS و Spacyntax و سنجه‌های مولفه دوم با استفاده از پرسشنامه و مصاحبة عمیق از طریق تحلیل عااملی اکتشافی، بررسی نرمال‌بودن داده‌ها، ماتریس همبستگی، جدول اشتراکات، نمودار سنگ ریزه، ماتریس مؤلفه‌های چرخیده نشده و شده، نهایتاً توسط نرم‌افزار Amos تحلیل و مدل معادلات ساختاری مولفة زیست روان و زیست پزشکی به دست می-آید. نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش نشان می‌دهد که همة سنجه‌ها با اولویت یکسان، دارای تأثیر بر گسترش همه‌گیری می-باشند. اما برخی، در هنگام بروز بیماری می‌تواند بصورت مقطعی نقش مؤثرتری داشته و برخی نیز در بلند مدت و با رعایت سیاست‌های محلی تا کلان کشور از میزان آسیب بیماری بکاهد.

کلیدواژه‌ها

محلۀ ایرانی- اسلامی؛ همه‌گیری؛ زیست مکان؛ سلامت؛ تبریز

عنوان مقاله [English]

Examining the health of life in the Iranian-Islamic neighborhood after the corona disease pandemic; case study: neighborhoods in Tabriz city

نویسندگان [English]

kasra ketabollahi¹؛ Morteza Mirgholami²؛ Yaser Shahbazi³

¹Ph.D. Candidate of Urbanism, Department of Urbanism, Faculty of Architecture & Urbanism, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran

²Professor, Department of Urbanism, Faculty of Architecture & Urbanism, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran

³Associate Professor, Department of Smart Structures and Architectural Technology, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran

چکیده [English]

The neighborhood is considered a biological center and a turning point of thinking about the city. Due to the experience of various events and crises over time, this biological center has undergone structural changes and this factor has endangered the biological health of its residents. The emergence of the Corona Pandemic is one of these crises.

Therefore, the objectives of the current research are to identify the components of the Pandemic affecting the healthy life of the residents of the neighborhood and, secondly, to investigate the neighborhoods of Tabriz city in order to evaluate the healthy life of their residents. The basic question is whether there is a relationship between the death rate caused by the Covid-19 disease and the structure of the neighborhood.

This research is based on theory-based method and the studies related to "neighborhood" are based on physical-spatial, functional and socio-economic components. Three selected neighborhoods of Tabriz city with different characteristics are evaluated based on the parameters affecting the Pandemic.

Measurements of the bio-spatial component using GIS software and the bio-psychological and medical components using a questionnaire and in-depth interview through exploratory factor analysis, checking the normality of the data, finally by the software Amos analysis and model of structural equations of ternary components are obtained. The results show that all metrics with the same priority have direct and indirect effects on the spread of the Pandemic. The studies also showed that the biological health of the residents of Maqsoodiya neighborhood is the highest and Valiasr settlement is the lowest in the conditions of the Corona Pandemic.

کلیدواژه‌ها [English]

Iranian- Islamic Neighborhood, Pandemic, Bio Place, Health, Tabriz

مراجع