تحلیل سطوح توسعه یافتگی مناطق و محلات شهری در تحقق عدالت فضایی براساس راهبرد مهندسی جغرافیایی فضا (مورد مطالعه: شهر رشت)

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 مرداد 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jupm.2024.32838.4445

نویسندگان

عبدالحسین نظری بره سر¹؛ نصراله مولائی هشجین^{* 2}؛ رسول صمدزاده³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد اردبیل، ، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

²استاد گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

³دانشیار گروه جغرافیا، واحداردبیل، ، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

تاریخ دریافت: 22 آذر 1402،  تاریخ بازنگری: 06 اردیبهشت 1403،  تاریخ پذیرش: 26 اردیبهشت 1403 

چکیده

روند شتابان گذار شهری در ایران با افزایش تمایز و نابرابری نه تنها بین شهرها، بلکه درون شهرها و بین مناطق مختلف شهری همراه بوده است. ازاین رو، یکی از ویژگیهای بارز کلان شهر از جمله کلان شهر رشت، نابرابری فضایی و منطقه ای آن است. از این رو سنجش توسعه یافتگی مناطق و محلات شهری رشت به منظور ایجاد علالت فضایی در این مناطق اجتناب ناپذیر است. در این پژوهش دو بعد محیطی ـ اکولوژیک و کالبدی ـ فضایی بررسی گردیده است. روش انجام این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بود. برای گردآوری اطلاعات از روش پرسشنامه استفاده شد. در این زمینه تعداد 330 نفر در تکمیل پرسشنامه ها همکاری کردند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و سطح بندی محلات از آزمون های آماری و مدل های آنتروپی شانون و تاپسیس استفاده شد. در بعد محیطی ـ اکولوژیک، شرایط طبیعی محلات شهر رشت با نمره میانگین 699/2 در وضعیت پایین تر از حد متوسط و بهداشت محیط با نمره میانگین 993/2 در وضعیت کیفی متوسط قرار داشت. در مجموع نمره میانگین برای بعد محیطی ـ اکولوژیک برابر با 846/2 شد. در بعد کالبدی ـ فضایی پنج شاخص اصلی انتخاب شد. طبق نتایج بدست آمده، شاخص سرزندگی کالبدی با نمره میانگین 99/2 نسبت به چهار شاخص دیگر شرایط بهتری داشت. در رتبه دوم شاخص کیفیت خیابان ها و معابر با نمره میانگین 704/2 قرار گرفت. سه شاخص منظر عینی، ایمنی و انتظام کالبدی نیز به ترتیب در رتبه های سوم تا پنجم قرار گرفتند. در مجموع نمره میانگین برای بعد کالبدی ـ فضایی برابر با 665/2 شد. سطح بندی محلات نشان داد که در هر دو بعد مورد مطالعه، تمایز و عدم تعادل بسیاری بین مناطق و محلات وجود دارد. در واقع مناطق یک و پنج با اختلاف بسیار زیاد با سه منطقه دیگر از توسعه یافتگی بالاتری برخوردار بودند. این اختلاف و عدم تعادل در بعد کالبدی بسیار بیشتر مورد تأیید قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

توسعه یافتگی؛ عدالت فضایی؛ راهبرد مهندسی جغرافیایی فضا؛ رشت

عنوان مقاله [English]

Explaining the development of urban areas and neighborhood in order to provide solutions with space geographic engineering strategy (case study: Rasht city)

نویسندگان [English]

Abdolhossain Nazari Baresar¹؛ NASROLLAH MOLAEI HASHJIN²؛ Rasoul samadzadeh³

¹Ph.D Student of Geography and Urban Planning, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran

²Professor, Department of Geography, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran.

³Associate Professor, Department of geography, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran

چکیده [English]

The increasing Process of urban development in Iran deals with the increasement of distinctions and inequalities among cities, and whitin cities and their regions. Therefore one of the distinctive features of a metropolitan city, like Rasht is the spatial and regional inequality in it. So, the measurement of the development of urban areas and neighborhoods in Rasht in order to provide the spatial justice there, is inevitable. The two dimensions that are studied in this research, are environmental-ecological and physical-spatial.this is a descriptive and analytical research, and the questionnaire method is used to data gathering. 330 participants have completed the questionnaires . statisticaltests, and Entheropic models (Shannon and Topsis) are used to explain and analyze the data and to rating the neighborhood. Based on environmental-ecological dimension , the natural conditions of neighborhood in Rasht has reached the grade of 2.699 which stands lower (below) average. Enviromental health, has reached the grade of 2.0993 and stands average quality. The total score to the Environmental-ecological dimension equals 2.846. Five major indicators are selected on physical-spatial dimension. The result shows, indicators of physical vitality has reached the average score of 2.99, and has a better condition in comparison with the four other indicators. The indicator of the quality of streets and passages reaches the average score of 2.704 , and stands on the second place. Three indicators of landscape, safety and physical management are placed in order , from third to fifth position. The total score to the physical-spatial dimension equals 2.665. Rating the neighborhood shows that , there is a distinction and inequality in many urban areas and neighborhood in both dimensions that are studied In fact, region one and region five are higher developed in comparison with the three other regions. The distinction and inequality is more verified in physical dimension .

کلیدواژه‌ها [English]

Development, spatial justice, geo-engineering strategy of space, Rasht