تحلیلی بر عوامل طبیعی مؤثر در پراکنش و استقرار سکونتگاه های روستایی در شهرستان سیرجان

فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

مقاله 10، دوره 4، شماره 16، بهمن و اسفند 1393، صفحه 109-124   

نویسندگان

غریب فاضل نیا^{* 1}؛ سیدیاسر حکیم دوست²؛ مهدیه پور جعفرآبادی³

¹دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

³کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

تاریخ دریافت: 03 اسفند 1393،  تاریخ پذیرش: 03 اسفند 1393 

چکیده

      پیدایش سکونتگاه­های بشری همواره بر پایه­ی عوامل طبیعی مانند آب و خاک مناسب استوار بوده است و روستاها به عنوان اولین شکل از حیات جمعی انسان در یک عرصه طبیعی از ویژگی­های متعدد طبیعی، اقتصادی و ... تأثیر می­پذیرند. عواملی همچون ارتفاع از سطح دریا، شیب، دما و بارش بسترهای طبیعی مؤثر در پراکنش و توزیع سکونتگاه­های روستایی می­باشند که برخی از آنها نقش موثرتری در این زمینه ایفا می­کنند. این پژوهش با هدف بررسی وضعیت استقرار سکونتگاه­های روستایی شهرستان سیرجان، بر حسب معیارهای طبیعی صورت گرفته است. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش، 5 معیار طبیعی شامل ارتفاع، شیب، جهت شیب و عناصر اقلیمی (بارش و دما) به عنوان عوامل مؤثر در استقرار سکونتگاه­ها انتخاب شده و با استفاده از روش­های آماری در محیط GIS و شاخص موران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته­اند. نتایج تحقیق نشان می­دهد که 5/48 درصد روستاهای این شهرستان در طبقات ارتفاعی1800- 1581 متر قرار دارند که این امر زمینه­ی لازم برای کشاورزی منطقه را فراهم و در تنوع فعالیت­های اقتصادی و معیشت ساکنان تأثیر گذاشته است. همچنین با توجه به گرایش مکان­گزینی روستاها در مناطق با شیب مناسب، 95 درصد روستاهای این شهرستان در طبقه شیب 10- 0 درصد استقرار یافته­اند و به علت وجود شرایط محیطی مناسب بویژه خاک حاصلخیز، شاهد تولید پسته به عنوان کشت غالب در این منطقه می­باشیم. در نتیجه با توجه به عدم همبستگی معنادار عوامل طبیعی در مکان­گزینی مناطق روستایی، با استفاده از شاخص موران که از توابع خود همبستگی فضایی جهت استخراج  الگوی توزیع می­باشد، توزیع فضایی نقاط روستایی منطقه مورد مطالعه از نوع خوشه­ای است که در این خصوص ضریب موران مثبت و برابر با 35/0 بوده که در سطح اطمینان 1 درصد معنادار می­باشد.

کلیدواژه‌ها

تحلیل؛ روستا؛ پراکنش؛ استقرار سکونتگاه های روستایی؛ شهرستان سیرجان