طراحی بستة بازی‌درمانی مبتنی بر کارکردهای اجرایی برای کودکان چاق

فصلنامه علمی روش ها و مدل های روانشناختی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 بهمن 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jpmm.2025.33406.3953

نویسندگان

آریان رضائی^{* 1}؛ اکرم دهقانی²؛ سیّد عباس حقایق³

¹دانشجوی دکترای تخصصی روان‌شناسی، گروه روان‌شناسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

²استادیار، گروه روان‎شناسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

³دانشیار، گروه روان‎شناسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

تاریخ دریافت: 12 خرداد 1403،  تاریخ بازنگری: 02 بهمن 1403،  تاریخ پذیرش: 16 بهمن 1403 

چکیده

زمینه و هدف: به دلیل آنکه تقویت سه کارکرد اجرایی مرکزی، شامل حافظة فعال، بازداری پاسخ، و انعطاف‌پذیری شناختی بنا بر نظریة خودتنظیمی زمانی هال و فونگ، الگوی عصب‌روانشناختی مهار وزن گتنز و گورین، و الگوی نظری دیاموند دارای توان لازم برای ارتقاء رفتارهای سالم و سلامت روانی فرض شده است، هدف این پژوهش استفاده از این توان بالقوه به‎منظور طراحی یک بستة بازی‎درمانی برای کودکان چاق بود.

روش‌‌: در قالب یک طرح ترکیبی، در مرحلة نخست، با نظرسنجی از 11 متخصص انتخاب‎شده به‌روش نمونه‎گیری هدفمند از جامعة روانشناسان شهرهای اصفهان و تهران، در مورد بستة بازی‎درمانی طراحی‎شده با استفاده از پرسشنامة سنجش روایی محتوا و فهرست‎‌ تطبیق سنجش تناسب‎پذیری مواد، روایی محتوا و تناسب‎ بسته بررسی شدند. در مرحلة دوّم، با اجرای بسته در قالب یک طرح شبه-آ‌زمایشی بر 16 زوج والد-کودک انتخاب‎شده به روش نمونه‌گیری در دسترس از جامعة مراجعه‌کنندگان به مراکز سلامت ایرانیان-شهر اصفهان، توسط سیاهة رتبه‌بندی رفتار کارکرد اجرایی و مقیاس تناسب‌پذیری-قابلیت پذیرش، روایی سازه و تناسب بسته مورد سنجش قرار گرفتند.

یافته‌ها: نتایج این پژوهش در وهلة نخست، حاکی از مطلوب بودن روایی محتوا و تناسب بستة طراحی‎شده (CVI=0/88، CVR=0/89: S=1/60)، از دید متخصصان بود و در وهلة دوّم، کفایت روایی سازة بسته را از طریق آثار معنادار اجرای آن بر تقویت سه کارکرد اجرایی مرکزی (0/05>P)، و تناسب آن (S=2/85) از دید شرکت‌کنندگان نشان ‌داد.

نتیجه‌گیری: یافته‎های پژوهش، با نشان‌دادن توان بستة بازی‌درمانی طراحی‌شده برای تاثیرگذاری بر کارکردهای اجرایی کودکان چاق، حاکی از امکان استفادة از آن در کاربست‌های بالینی توسط پژوهشگران علاقه‌مند است.

عنوان مقاله [English]

Designing the Play Therapy Package Based on Executive Functions for Obese Children

نویسندگان [English]

Aryan Rezai¹؛ Akram Dehghani²؛ Sayed Abbas Haghayegh³

¹Ph.D. Student, Department of Psychology, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran

²Assistant Prof., Department of Psychology, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran

³Associate Prof., Department of Psychology, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran

چکیده [English]

Background and purpose: Because the strengthening of three core executive functions, including working memory, response inhibition, and cognitive flexibility based on the Hall and Fong's Temporal Self-Regulation Theory, the Gettens and Gorin's Neuropsychological Model of Weight Control, and the Diamond's Theoretical Model is assumed to have the necessary ability to enhance healthy behaviors and mental health, The purpose of this research was to use this potential to design a play therapy package for obese children.

Method: In the form of a mixed plan, in the first stage, with a survey of 11 experts selected by purposive sampling method from the Society of Psychologists of the cities of Isfahan and Tehran, about the designed play therapy package by using the Content Validity Assessment Questionnaire and the Suitability Assessment of Materials Checklist, the content validity and suitability of the package were examined. In the second stage, by implementing the package in the form of a Quasi-Experimental design on 16 parent-child pairs selected by convenience sampling method from the community of referrals to Iranian Health Centers-Isfahan City, by using the Behavior Rating Inventory of Executive Function and the Suitability-Acceptability Scale, the construct validity and suitability of the package were measured.

Findings: The results of this research, in the first place, indicated the desirability of the content validity and suitability of the designed package (CVI=0.88, CVR=0.89; S=1.60), from the experts' point of view, and in the second place, it showed the adequacy of the construct validity of the package through meaningful effects of its implementation on the strengthening of 3 core executive functions (P<0.05), and its suitability (S=2.85), from the participants' point of view.

Conclusion: The findings of the research, while showing the power of the play therapy package designed to influence the executive functions of obese children, indicates the possibility of using it in clinical applications by interested researchers.