اثرات تنش شوری و کم آبیاری بر شاخص کارایی مصرف آب دو رقم کلزا

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

مقاله 6، دوره 7، شماره 23، بهمن و اسفند 1393، صفحه 67-83   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حید یزدانی^{* 1}؛ بیژن قهرمان²؛ کامران داوری³؛ محمد کافی⁴

¹دانشجوی دکتری، گروه مهندسی آب، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²استاد، گروه مهندسی آب، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³، گروه مهندسی آب، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

⁴استاد، گروه مهندسی زراعت، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

تاریخ دریافت: 13 اردیبهشت 1394،  تاریخ پذیرش: 13 اردیبهشت 1394 

چکیده

کمیت و کیفیت آب عاملهای بسیار مهمی در توزیع گونه های گیاهی در سطح زمین می­باشند. توان آبی کشور بیانگر محدودیت شدید منابع آبی است. از طرف دیگر، افزایش تولید نیز عمدتاً در گرو توسعه­ی کشتزارهای آبیانه می­باشد، در نتیجه، بایستی آب با کیفیت پایین را به عنوان یک منبع آب آبیاری به شماره آورده و در برنامه­ی آینده­ی توسعه­ی کشتزارهای آبیانه با اعمال روشهای مدیریتی صحیح جهت تداوم پایداری کشاورزی، و نیل به عملکرد معقول آن را، مورد توجه جدی قرار داد. این تحقیق در مزرعه­ای در فاصله 25 کیلومتری از مرکز شهر مشهد، در دو سال زراعی 91-1390 و 92-1392 اجرا گردید. طرح آزمایشی مورد نظر به صورت کرتهای دوبار خرده شده در قالب بلوکهای کامل تصادفی بود که در آن چهار عامل مقدار شوری آب آبیاری (در چهار سطح 5/0، 5، 8 و 11 دسی زیمنس بر متر) به عنوان کرتهای اصلی، چهار سطح آبیاری به عنوان عامل فرعی (تامین 125، 100، 80 و 50 درصد نیاز آبی) و دو رقم کلزا (هایولا 401 و آرجی اس 003) به عنوان عامل فرعی فرعی بودند که در سه تکرار اجرا گردید. نتایج نشان دادند که در کلیه­ی سطوح تیمارهای مختلف، کارایی مصرف آب برای رقم هایولا بیشتر از رقم آرجی اس می­باشد، که نشان می­دهد که در شرایط محدودیت آب و شوری آب آبیاری با اعمال مدیریت در آبیاری ارقام کلزا، رقم هایولا، با توجه به WUE بیشتر از الویت بالاتری برای کشت در منطقه­ی مورد مطالعه برخوردار است. بطور کلی، افزایش شوری برای هر دو رقم کلزا باعث کاهش نسبی کارایی مصرف آب شده است. با افزایش میزان مصرف آب رقم هایولا تا حدود cm 40 مقدار WUE با شیب نسبتا تندی افزایش یافته و به میزان (mm^-1. Kg.ha^-1) 4/5 می­رسد. با افزایش میزان آب مصرفی بیشتر از cm 40 نه تنها مقدار WUE افزایش نمی­یابد، بلکه با شیب ملایمتری شروع به کاهش می کند. جهت ثابت نگهداشتن عملکرد با افزایش شوری آب آبیاری، می­بایست عمق آبیاری افزایش یابد، اما در این قسمت به این نتیجه رسیدیم که افزایش عمق آب آبیاری تا حدی باعث افزایش کارایی مصرف آب گردیده و از آن پس از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نخواهد بود. البته در شوریهای خیلی زیاد افزایش آبیاری باعث فزونی گرفتن جزئی در کارایی مصرف آب می­شود. بنابراین، ملاحظه می­گردد که می توان از آبهای زیر زمینی شور منطقه به نحوی مطلوب برای کشت استفاده مفید برده، و آب شور صرفه جویی شده را در مناطق دیگر به کار گرفت. البته جامعیت و فراگیری آن مختص شرایط مشابه اقلیمی منطقه­ی مورد مطالعه می­باشد.

کلیدواژه‌ها

تنش شوری؛ تنش کم آبی کلزا؛ کارایی مصرف آب