شبیه‌سازی کیفیت آب رود بشار در محدوده‌ی شهر یاسوج با استفاده از شبیه QUAL2K

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

مقاله 7، دوره 7، شماره 23، بهمن و اسفند 1393، صفحه 85-98   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فردین بوستانی^{* 1}؛ احسان گوهرگانی²

¹استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز

²دانش‌آموخته‌ی کارشناسی ارشد مهندسی کشاورزی (سازه‌های آبی)، واحد علوم و تحقیقات فارس، دانشگاه آزاد اسلامی، فارس، ایران

تاریخ دریافت: 13 اردیبهشت 1394،  تاریخ پذیرش: 13 اردیبهشت 1394 

چکیده

رود بشار یکی از منابع آبی با ارزش در استان کهگیلویه و بویراحمد بوده و از نظر زیست محیطی و اقتصادی از ارزش بالایی برخوردار است، که با تهدیدهای جدی، از جمله ورود پسابهای تصفیه‌خانه­ی شهر یاسوج، فاضلاب کارخانه‌های قند، گلوکز و نشاسته ، زهآبهای کشاورزی، زباله‌های شهری، و آلودگی‌ ناشی از شبکه­ی جمع آوری آبهای سطحی شهر یاسوج مواجه گردیده است. در این پژوهش، به منظور آگاهی از روند تغییر‌ها و پیش‌بینی کیفیت آب رود بشار و با توجه به طرحها و برنامه‌های آینده­ی توسعه­ی شهری، کشاورزی و صنعتی، از نرم افزار QUAL2K استفاده گردیده است. ابتدا آمار مورد نیاز، شامل داده­های هواشناسی از جمله دمای هوا، دمای نقطه­ی شبنم، سرعت باد، پوشش ابری، درصد قرارگیری رود در سایه، تابش نور خورشید، آبدهی و کیفیت آب رود، شرایط هیدرولیکی رود، از جمله ضرایب هیدرولیکی، مختصات مکانی، رقوم ارتفاعی ابتدا و انتها، فواصل و شکل مقاطع عرضی، اطلاعات منابع آلاینده شامل کیفیت منابع آلاینده و محل ورود به رود ، و ضرایب جنبشی، جمع‌آوری و صحت و کیفیت آنها مورد بررسی قرار گرفت. سپس با آن جام مطالعات میدانی، 4 موقعیت مناسب به منظور آن جام نمونه‌برداری در بازه­ی تنگ سرخ تا پل مختار تعیین گردیدند. دمای آب، قابلیت هدایت الکتریکی، اکسیژن محلول، اکسیژن خواهی زیست شیمیایی، نیتروژن نیتراتی، فسفر آلی و اسیدیته، در کم‌آب ترین و پرآب‌ترین ماههای سال یعنی شهریور و اسفند ، با نمونه‌برداری و تجزیه شیمیایی نمونه‌ها اندازه‌گیری یا تعیین، و از داده‌های اندازه‌گیری شده صحرایی و نتایج تجزیه نمونه‌ها در آزمایشگاه برای واسنجی شبیه استفاده و با معیارهای زیست محیطی مقایسه گردید. شبیه‌سازی آن جام شده به‌وسیله شبیه در مورد اکسیژن خواهی زیستشیمیایی نشان داد که میزان آن در شهریور، به علت ورود فاضلابهای شهری، روانابهای کشاورزی و فاضلابهای آبزی پروری، نوسانهای بیشتری را نسبت به اسفند ماه داشته است. کمترین BOD شبیه‌سازی شده در اسفندماه 6/4 و حداکثر 4/8 میلی‌گرم در لیتر بوده، که این مقادیر در شهریور بین 1 تا 7 میلی‌گرم در لیتر  محاسبه شده است. نتایج شبیه و همچنین داده های انداره گیری شده نشان از میزان بالای اکسیژن محلول در رود بشار داشته، که می‌تواند ناشی از ظرفیت مناسب خودپالایی آن باشد. مقادیر pH رود بشار نیز عموما قلیایی، و تقریبا یکسان بوده است. مقایسه­ی مقادیر شبیه‌سازی شده با کاربرد QUAL2K با داده‌های واقعی نشان داد که بازه­ی پایین‌دست روستای دهنو تا پل مختار بیشترین بار آلودگی را تحمل کرده، و کیفیت آب رود بشار در پایین‌دست پل مختار در ماه شهریور بدترین وضعیت را داشته است؛ ظرفیت مناسب خودپالایی رود موجب گردیده است که کیفیت جریان آب پس از طی حدود 10 کیلومتر بهبود یابد در نهایت، از شبیه QUAL2K می‌توان برای بررسیها و مدیریت کیفیت آب رود بشار استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

شبیه‌سازی کیفیت آب؛ رود بشار؛ QUAL2K