فرزند‌پروری و مسئولیت پذیری در نوجوانان: نقش واسطه‌گری سبک‌های پردازش هویت

فصلنامه علمی روش ها و مدل های روانشناختی

مقاله 7، دوره 6، شماره 19، خرداد و تیر 1394، صفحه 97-120   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

راضیه شیخ الاسلامی^{* 1}؛ شیوا برزو²

¹استادیار روانشناسی تربیتی، دانشگاه شیراز

²کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی

تاریخ دریافت: 04 مرداد 1394،  تاریخ پذیرش: 04 مرداد 1394 

چکیده

این تحقیق با هدف بررسی نقش واسطه­گری سبک­های پردازش هویت در رابطه­ی بین ابعاد فرزندپروری و مسئولیت­پذیری در نوجوانان صورت پذیرفت. شرکت کنندگان این پژوهش شامل 304 نفر (171 دختر و 133 پسر) از دانش­آموزان دبیرستان­های شهر شیراز در سال تحصیلی
93-92 بود که بر اساس روش نمونه­گیری خوشه­ای چند مرحله­ای انتخاب شدند. به منظور بررسی متغیرهای پژوهش، هر یک از شرکت کنندگان، پرسش­نامه­های محیط خانوادگی نقاشیان، سبک­های پردازش هویت وایت و همکاران و مسئولیت پذیری سروشرا تکمیل نمودند. پایایی ابزارهای پژوهش به وسیله­ی ضریب آلفای کرونباخ و روایی آن­ها به کمک همسانی درونی تعیین شد. نتایج حاکی از روایی و پایایی قابل قبول آزمون­ها بود. هم­چنین نتایج تحلیل مسیر مطابق با مراحل بارون و کنی نشانگر آن بود که، ابعاد فرزندپروری کنترل و محبت، پیش­بین مثبت و معنادار مسئولیت­پذیری نوجوانان هستند. بعد فرزندپروری کنترل، پیش بین مثبت و معنادار سبک پردازش هویت هنجاری و بعد فرزندپروری محبت، پیش بین مثبت و معنادار سبک­های پردازش هویت، اطلاعاتی و هنجاری و پیش بین منفی و معنادار سبک پردازش هویت سردرگم- اجتنابی بود. در مورد سبک­های پردازش هویت نیز مشاهده گردید که سبک­های پردازش هویت اطلاعاتی و هنجاری، پیش­بین مثبت و معنادار و سبک پردازش هویت سردرگم- اجتنابی پیش­بین منفی و معنادار مسئولیت­پذیری نوجوانان است. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که سبک­ پردازش هویت هنجاری در رابطه­ی بین بعد فرزندپروری کنترل و مسئولیت­پذیری نقش واسطه­گری کامل ایفا می­کند. هم­چنین سبک­های پردازش هویت اطلاعاتی، هنجاری و سردرگم- اجتنابی نقش واسطه­ای سهمی در ارتباط بین بعد محبت فرزند پروری و مسئولیت­پذیری داشتند.

کلیدواژه‌ها

فرزندپروری؛ مسئولیت‌پذیری؛ سبک‌های پردازش هویت؛ نوجوان

عنوان مقاله [English]

CHILD-REARING AND RESPONSIBILITY AMONG ADOLESCENTS: THE MEDIATING ROLE OF IDENTITY PROCESSING STYLES

نویسندگان [English]

R. SH¹؛ SH. B²

چکیده [English]

The present study investigated the mediating role of identity processing styles in relationship between child-rearing dimensions and responsibility among adolescents. Participants included 304 high school students (171 female and 133 male) from Shiraz city which selected by multistage cluster sampling method. To study variables, participants completed Family Environment Inventory, Identity Styles Inventory, ISI-6G and Responsibility Inventory). The reliability and validity of instruments were determined by Alpha Cronbach coefficient and internal consistency. The results showed an acceptable reliability and validity of the instruments. Finding showed that the dimensions of affection and control were a significant positive predictor of responsibility. Also dimension of control was a significant positive predictor of normative identity processing style. Dimension of affection was a significant positive predictor of information and normative identity processing styles and a significant negative predictor of diffuse-avoidant identity processing style. Also informational identity style and normative identity style were significant positive predictors of responsibility, but diffuse/avoidant identity style was a significant negative predictor of responsibility. Path analysis showed the partial mediating role of normative identity processing styles in relationship between control dimension and responsibility. In addition to, informational, normative anddiffuse/avoidant processing styles had complete mediating role in relationship betweenaffection dimension and responsibility.

کلیدواژه‌ها [English]

child-rearing, responsibility, identity processing styles, Adolescents

مراجع

احمدی آخورمه، محمد، سهامی، سوسن، رفاهی، ژاله، شمشیری، بابک (1392). ساخت و اعتباریابی پرسشنامه مسئولیت پذیری چند بعدی بر مبنای متون اسلامی، روش ها و _{مدل­های} روانشناختی، شماره 13، 111-99.

امیدیان،مرتضی (1384). مقایسه حالت­های هویت چهارگانه (آشفته، زودهنگام، مهلت خواه، پیشرفته) د رمتغیرهای مسئولیت­پذیری، انگیزه پیشرفت، سلامت روان و عملکرد تحصیلی در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز مقاله ارائه شده به اولین کنگره سراسری روان شناسی ایران، شماره 63، صص100-87.

باباپورخیرالدین،جلیل؛ اسماعیلی انامق، بهمن؛ غلام زاده، مجتبی؛ محمدپور، وهاب (1390). رابطه­ی بین ابعاد فرزند­پروری و سبک­های هویتی نوجوانان. مجله روانشناسی، سال شانزدهم، شماره 2، صص175-.162.

برکات، فاطمه (1385). بررسی تاثیر آموزش های مهارت­های اجتماعی بر سبک­های هویتی دانش­آموزان دختر و پسر سال اول مقطع متوسطه شهرستان بوشهر، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.

برگر، کاتلین (1388). روانشناسی رشد. ترجمه­ی اسماعیل سعدی پور، تهران: نشر نی .

پاشا، غلامرضا؛ گودرزیان، مهری (1389). بررسی رابطه­ی سبک­های هویت و رشد اخلاقی با مسئولیت­پذیری در دانشجویان اندیمشک، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک. 

پیری، لیلا (1384). بررسی رابطه بین سبک­های هویت، ابراز وجود و سبک­های مقابله. مطالعات روان­شناختی. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهرا، دوره1،شماره2، صص54-39.

جوکار، بهرام؛حسین چاری، مسعود (1380). بررسی رابطه­ی میزان پایبندی به اعمال عبادی و سبک هویت، مقاله ارائه شده به اولین همایش بین المللی نقش دین در بهداشت روان، معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ایران، صص 58-36.

حسین چاری، مسعود؛ دلاورپور، محمدآقا (1386).آیا افراد کمرو فاقد مهارت­های ارتباطی­اند، مجله روانشناسی تحولی، شماره100، صص 136-123.

حسینی المدنی، سیدعلی (1391). بررسی نقش معنویت، صفات شخصیت (پنج بزرگ)، سبک‌های هویتی وتاب آوری در پیش­بینی عضویت درگروه­های معتاد و غیرمعتاد. مقاله پژوهشی، مجله دانشگاه علوم پزشکی،رفسنجان دوره دوازدهم، شماره 1،صص70-57.

خلیلی فر، مینا، کاظمی، سلطانعلی، جاویدی، حجت اله (13939. نقش واسطه گری جهت گیری مذهبی برای سبک­های فرزندپروری و معنای زندگی در دانش آموزان پایه سوم دوره دبیرستان شهر شیراز، روش ها و مدل های روانشناختی، شماره 15، 73-59.

خورشیدی،عباس؛ ایزدی، مهشید؛ جلیل عاملی فروشانی،زهرا (1387). تأثیر نقش الگویی خانواده بر پرورش مسئولیت پذیری و رشد اجتماعی و عاطفی نوجوانان تهرانی، فصلنامه مطالعات جوانان، شماره15، صص222-208.

سامانی، سیامک و فولادچنگ، محبوبه. (1386). روانشناسی نوجوانی. تهران: نشر ملک سلیمان.

سروش، مریم. (1390). مقایسه­ی بین نسلی سرمایه ها و فرصت­های زندگی زنان و بازنمایی آ­نها در سبک زندگی، نمونه مورد مطالعه زنان 25 الی 39 سال شیراز و استهبان، پایان نامه دکتری دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز.

سعادتی­شامیر، ابوطالب (1383). بررسی ارتباط بین سبک­های هویت برزونسکی (اطلاعاتی، هنجاری، سردرگمی/ اجتنابی ) باسلامت عمومی  ومسئولیت پذیری در دانشجویان دانشگاه­های تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده روانشناسی وعلوم تربیتی، دانشگاه تربیت معلم تهران.

سعادتی­شامیر، ابوطالب؛ شهر­آرای­، مهرناز؛ ولی الله فرزاد (1386). بررسی ارتباط بین سبک­های هویت و مسئولیت­پذیری در دانشگاه­های تهران، پژوهش های تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد، شماره10، صص115-92.

شکوهی یکتا، محسن، اکبری زردخانه، سعید، پرند، اکرم و پوران، فاطمه (1391). ارتقاء تعامل والدین و فرزندان با استفاده از آموزش روس­های نوین فرزندپروری، روش­ها و مدل های روانشناختی، شماره 10، صص14-1. 

شیخ الاسلامی،راضیه (1385). بررسی رابطه­ی بین سبک­های هویت و ایثار در دانش­آموزان دبیرستان­های شاهد شهر شیراز. چکیده مقالات  نخستین همایش علمی فرهنگ ایثار و شهادت، شیراز

شیخ الاسلامی، راضیه؛ فولادچنگ، محبوبه؛ صفری، هاجر (1387). بررسی رابطه­ی ابعاد خانواده با سبک­های هویت نوجوانان، سومین کنگره آسیب شناسی خانواده، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. شماره 44، صص197-188.

طباطبایی، نفیسه؛ طباطبایی، سید­شهاب­الدین؛ کاکایی، یزدان؛ محمدی­آریا، علیرضا (1390) رابطه­ی سبک­های هویت و مسئولیت­پذیری با پیشرفت تحصیلی نوجوانان 15 تا18 ساله شهر تهران. فصل­نامه­ی- پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دوازدهم ،شماره44، صص42-23.

فولاد­چنگ، محبوبه (1385). نقش الگوهای خانوادگی در سازگاری نوجوانان. فصل­نامه­ی خانواده پژوهی، سال دوم، شماره،7 ،صص221-209.

فولادچنگ، محبوبه؛ شیخ الاسلامی،راضیه؛ صفری، هاجر (1389) پیش­بینی سبک های­ پردازش هویت نوجوانان براساس ابعاد فرزندپروری مجله­ی روانشناسی، سال چهاردهم، شماره،1، صص17-3.

کلانتری،صمد؛ ادیبی، مهدی؛ زیانی، رسول؛ احمدی،سیروس (1386). بررسی بی تفاوتی و نوع دوستی در جامعه شهری ایران و عوامل مؤثربرآن، دانشور رفتار، سال چهاردهم، شماره 22، صص35 -27.

مغانلو، مهناز (1387). رابطه­ی عوامل مدل پنج عاملی شخصیت و سبک­های هویت. پژوهش­های روانشناختی : 1387 دوره 11 شماره 1، صص93-79.

نادری نوبندگانی، زهرا، مهرآور مومنی، جاوید، حسینیان، سیمین (1393). ارائه یک مدل مفهومی جهت تبیین رابطه میان سبک های هویتی، ویژگی های شخصیتی نئو و کمال گرایی، روش­ها و مدل های روانشناختی، شماره 16، 99-85.

نقاشیان، ذبیح­الله (1358). رابطه محیط خانوادگی وموفقیت تحصیلی، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شیراز.

هدایتی، بنت الهدی؛ فاتحی زاده، مریم السادات؛ آکو­چیان، احمد؛ بهرامی، فاطمه؛ اعتمادی، عذرا (1387). ابعاد فرزند پروری و مسئولیت پذیری نوجوان. معرفت، سال هفدهم، شماره 7،صص 73-63.

Baumrind, D. (1999). The influence of parenting style on adolescent competencyand substance abuse. Journal of Early Adolescence, 11(1), 56-95                                            

Berzonsky, M. D. (1989). Identity style: Conceptualization and measurement, Journal of Adolescent Research, 4, 267-282.

Berzonsky, M. D. (1990). Self- construction over the lifespan: A process  perspective on identity formation. In G. J. Neimeyer & R. A. Neimeyer (Eds.). Advances in Personal Counteract Psychology, 1, 155-186.

Berzonskey,M.D. (2002).Social cognitive aspects of identitystyle. Journalof adolescent research, 12, 31-45..

Berzonsky, M. D., & Ferrari, J. R. (1996).Identity orientation and decisional strategies. Personality and Individual Differences, 20, 597–606.

Birkeland, M. S., Breivik, K., Wold, B. (2013). Peer acceptance protects global self-esteemfrom negative effects of low closeness to parents during adolescence and early adulthood.Journal of Youth and Adolescence, 10, -929-937.

Bornstein, M. H. (2005). Positive parenting and positive development in children.In R. M. Lerner, F. Jacobs, & D. Wertlieb (Eds.), Applied developmentalscience, 155-177.

Certo, S. C. (2004). Principles of Modern Management Functions and Systems. Massachusetts: Allyn andBacon INC.

Crocetti, E., Erentait, R., & Zukauskiene, R.Z. (2014).Identity styles, positive youth development, and civic engagement in adolescence. Journal of Youth and Adolescence,10, 521-532.

Crocetti, E., Jahromi, P., Meeus, W. (2012).Identity and civic engagement in adolescence.  Journal of Adolescence, 35, 521-532.

Darling, N., & Steinberg, L. (1993).Parenting style as context: An integrative model.Psychological Bulletin,113, 469-487.

Dewey, J. (1983). The public and its problems. In John Dewey, The later works 1925–1953.        

Dudley L. Poston, J. R. (2014). The Family and Social Change in Chinese Societies.The Springer Series on Demographic Methods and Population Analysis, Journal of Early Adolescence, 34(2), 521-528.

Ellithorpe, M. E., Ewoldsen, D. R., & Fazio, R. H. (2013). Socialization of dissonance processes: reports of parenting style experienced during childhood moderate dissonance reactions. Social Psychological and Personality Science, http://spp. sagepub.com/ content/early/2013/05/07/1948550613486675

Glasser,W. (2000). Reality therapy in action.professional school counseling, 3. , 49-60.

Guastello, D. D., Guastello, S. J., & Briggs, J. M. (2014). Parenting style and generativity measured in college students and their parents. SAGE Open,http://sgo.sagepub.com/content/4/1/2158244013518053.full-text.pdf+html, 1-10

Gulfem, C.S., Gul, A. (2005). Parental attitudes and ego identitystatus of Turkishadolescents.Journal of Adolescence, 40, 847-59.

Hughes, C. H. (2010). Developing Conceptual Literacy in Lifelong Learning Research: A case of responsibility.British Educational Research Journal, 48, 59-78.

Jaggers, J.W. Curch II, W. T. Tomek,S. Hooper, L.M. Bolland, K.A. & Bolland, J.M. (2014).Adolescent Development as a Determinant of Family Cohesion. A longitudinal analysis of adolescents in the mobile youth survey.Journal of Child and Family Studies.http://link.springer.com/article/10.1007/s10826-014-9966-8

Koerner, A. F., & Fitzpatrick, M. A. (1997). Family type and conflict: The impact of conversation orientation and conformity orientation on conflict in the family. Communication Studies, 48, 59-78.

Lenzi, M., Vieno, A., Santinello, M., Nation, M., & Voight, A. ( 2014).  The role played by the family in shaping early and middle adolescent civic responsibility. The Journal of Early Adolescence, 34(2), 251-278.

Li, W., Wright P. M., Rukavina, P. B., & Pickering, M. (2008). Measuring studentsperceptions of personal and social responsibility and the relationship withintrinsic motivation in Urban Physical Education, Journal of Teaching in Physical Education, 27, 167-178.

Marcia, J. E. (1980). Handbook of adolescent Psychology. New York: Wiley.

Masur, E. & Karin Ruth, A. (2002).The relationship between individuation from family of originand identity development in college students. http:// commons. lib. niu. edu/handle/10843/11206

Maruyama, G., Fraser, S. C., Miller, N. (1982). Personal responsibility and altruism in children.Journal of Personality and Social Psychology, 42, 659-664 .

Mendonca, M., Fontaine, A. M., (2014). The role maturity of parents of emerging adult children: validity of parental maturity measure. Journal of Adult Development, 21(2), 116-128.

Menzies, R. G., Harris, L. M., Cumming, S. (2000).Relation  between in flated personal responsibility and exaggerated danger expectancies in obsessive-compulsive concerns. Behaviour Research and Therapy, 38, 1029-1037.

Mergler,A. (2007). The Creation, Implementation and Evaluation of a School-Based Program PhD thesis, Queensland University of Technology.

Safran, S. P & Safran, J. S. (1985).Classroom context and teachers perceptions of problem behavior.Journal of Education Psychology, 77, 20-28.

Sigelman, C. K. & Rider, E. A. (2012).Human development across the life span.7^th edition,     Wadsworth, Cengage Learning.

Sigelman, C. K., & Shaffer, D. R. (1995).life-span-human development, 2H Edition, the George Washington University Brooks, Cole publishing company.

Steinberg, L. D. (1996). Adolescence.New York: Mc Grae- Hill.

Solbrekke, T.,& Englund, T. (2011). Bringingprofessional responsibility back in. Studies in Higher Education36, 847-861.

White, J. M., Wampler, R. S., & Winn, K. I. (1998).The Identity Style Inventory. Arevision with a sixthgrade reading level (ISI-6G).Journal of Adolescent Research, 13, 223-245.

Yang, Z., Kim, CH., Laroche, M., & Lee, H. (2014). Parental style and consumer socialization among adolescents: A cross-cultural investigation. Journal of Business Research, 67, 228-236.

Zimmerman, P., & Becker-Stoll, F. (2002). Stability of attachment representation during adolescence: The influence of ego- identity status. Journal of Adolescence, 25, 107-127.