ارائه‌ی مرز آبشناسی حوضه‌های آبخیز سدها با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و نقشه‌های پایه

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

مقاله 5، دوره 8، شماره 24، فروردین و اردیبهشت 1394، صفحه 53-68   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمود محمدرضاپور طبری^{* 1}؛ محمد حسین منتظریون²

¹استادیار گروه عمران دانشکده فنی دانشگاه شهرکرد

²کارشناس‌ارشد آبیاری و زهکشی، کارشناس نظارت بر بهره‌برداری و نگهداری از سدها، شرکت آب منطقه ای تهران

تاریخ دریافت: 18 مرداد 1394،  تاریخ پذیرش: 18 مرداد 1394 

چکیده

دسترسی به اطلاعات صحیح یکی از ابزارهای پایه در اتخاذ تصمیمات کلیدی در طرحهای منابع آبی است. بر این اساس کمبود اطلاعاتی همچون موقعیت دقیق جغرافیایی و سطح حوضه آبخیز سدها منجر به نابسامانی سامانه یکپارچه مکان محور می‌شود. لذا در این مطالعه با توجه به اهمیت سدهای مخزنی و در جهت تکمیل اطلاعات مکانی سدها، رویکردی با بهره‌گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی و تصاویر ماهواره‌ای پیشنهاد گردید. بر اساس این رویکرد، موقعیت جغرافیایی سدها و مرز آبشناسی حوضه­ی آبخیز آنها تعیین و در قالب نقشه رقومی کاربردی تهیه گردید. نتایج نشان می‌دهند که سطح خالص حوضه­ی آبخیز سدهای در حال بهره‌برداری، اجرایی و مطالعاتی با حذف حوضه‌های تداخلی، 5/31 درصد مساحت کشور می‌باشد. همچنین، نتایج بر آن گواهند که دریاچه­ی 10 سد مخزنی در حال بهره‌برداری، که تأمین‌کننده­ی بخش قابل توجهی از نیازهای آبی می‌باشند، حداقل بین 4 استان مشترک بوده و نیازمند تدوین سیاستهای بهره‌برداری بر مبنای شبیه‌های حل اختلاف می‌باشند. بر مبنای تلفیق مرز حوضه­ی آبخیز سدهای در حال بهره‌برداری و لایه­ی رقومی وضعیت فرسایش می‌توان دریافت که بیش از 50 درصد از کل سطح حوضه­ی آبخیز سدها از لحاظ فرسایش و رسوب در وضعیت بحرانی و فوق بحرانی قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

حوضه آبخیز سد؛ مدیریت بهم‌پیوسته؛ منابع آب؛ سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی؛ سنجش از دور

عنوان مقاله [English]

Delineation of the Hydrological Boundaries of the Major Dams’ Watersheds Using Satellite Imagery and Base Maps

نویسندگان [English]

M. Mohammad Rezapour Tabari¹؛ M.H Montazeriun²

چکیده [English]

Access to accurate information is one of the basic tools in making key decisions on water resources issues. Accordingly, a lack of information on the exact geographical location and watershed area of dams leads to disorder in location-based integrated system. Thus a comprehensive utilization of the GIS program and satellite imagery has been employed in the delineation of the hydrological boundaries of the major elements and their exact locations. Therefore, the geographical location of dams and their respective watersheds were identified and their digital maps were prepared. The geographic location of dams and its watershed hydrological boundaries determine and in form of the applicable digital maps were prepared. The results show that the net area of watershed of operating, under construction and in the study phase while eliminating interfering watershed is 31.5 percentage of the total area of the country. Also, the result indicate that the reservoirs of 10 operating dams that provide a significant part of the water demands is shared between four provinces.  A justifiable utilization policy must be enacted for such dams based on conflict resolution models. An overlay showing watershed boundaries placed on the erosion digital layer reveals that 50% of the watersheds have suffered critical or super critical erosion, with a consequence of reservoir sedimentation.

کلیدواژه‌ها [English]

Dam watershed, Integrated Management, water resources, Geographic Information System, Remote sensing

مراجع

1. آرونوف، ا. 1375. سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی. انتشارات سازمان نقشه‌برداری کشور
2. دفتر حقوقی وزارت نیرو. 1382. گزارش عملکرد ده ساله آبخیزداری کشور، چاپ اول، انتشارات وزارت نیرو.
3. زبیری، م.، و ع. مجد. 1383. آشنایی با فن سنجش از دور و کاربرد در منابع طبیعی. انتشارات دانشگاه تهران
4. لیلسند، ت. ترجمه از مالمیریان، ح. 1391. اصول و مبانی سنجش از دور و تعبیر و تفسیر تصاویر هوایی و ماهواره‌ای. انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح
5. نوروزی، ع. و ش. صفارپور. 1384. تدقیق شکل کاربری کشور با کمک DEM راداری. مجموعه مقالات سومین همایش فرسایش و رسوب، 6-9 شهریور، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری
   1. Bhavsar, P.D. 1984. Review of remote sensing applications in hydrology and water resources management in India, Adv. Space Res. 4: 193–200.
   2. Jacqueminet, C., S., Kermadi, K., Michel, D., Béal, M., Gagnage, F., Branger, S., Jankowfsky, I. Braud, 2013. Land cover mapping using aerial and VHR satellite images for distributed hydrological modelling of periurban catchments: Application to the Yzeron Catchment (Lyon, France), J hydrol. 485: 68–83.
   3. Jenseen, J.R. 1996. Introductory digital image processing's remote sensing prespective, 3rd edition, Prentice Hall.
   4. Makhamreh, Z. 2011. Using remote sensing approach and surface landscape conditions for optimization of watershed management in Mediterranean regions. Physi Chem. Earth. Parts A/B/C. 36: 213–220.
   5. Ministry of Energy. 2010. Country report on erosion and sedimentation tanks, watershed dams, Water Resources Management of the Company., Office Supply Water Utilization Facilities.
   6. Ministry of Energy. 2010. National ID dams. Water Resources Management Company. Version 5.
   7. Sheng, J., L. Ma, P.A. Jiang, B. Li, F. Huang, and H. Wu. 2010. Digital soil mapping to enable classification of the salt-affected soils in desert agro-ecological zones. Agric. Water Manage. 97: 1944–1951.