بررسی شاخصه‌های هویتی، کالبدی، اجتماعی و ادراکی فلکه‌های شهری (نمونه‌های موردی: هشت میدان اصلی کلانشهر شیراز)

فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

مقاله 12، دوره 5، شماره 19، مهر و آبان 1394، صفحه 127-136   

نویسندگان

زهرا برزگر^{* 1}؛ زهره فتحی نژاد²؛ شیما نوذری²

¹استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه پیام نور، شیراز، ایران

²کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه پیام نور، شیراز، ایران

تاریخ دریافت: 06 مهر 1394،  تاریخ پذیرش: 06 مهر 1394 

چکیده

        فضاهای شهری به عنوان فضایی برای تکامل و تعاملات انسان از ابتدای تاریخ اسلام دارای اهمیت بوده است. میادین شهری یکی از فضاهای عمومی در شهر هستند که نقش تأثیرگذاری در هویت بخشی به فضاهای شهری، ادراک شهروندان از محیط، تعلق مکانی ساکنین و خاطره انگیزی شهروندان از شهر را بر عهده دارد. این پژوهش به بررسی شاخصه­های هویتی، کالبدی، اجتماعی و ادراکی در هشت فلکه منتخب کلان­شیراز، شامل فلکه­های آزادی، معلم، شهدا، قائم، ارم، ولی عصر، ستاد و نمازی با کمک روش کاربردی توصیفی پیمایشی پرداخته است. انتخاب نمونه با کمک نمونه­گیری دارای معیار بوده است که شامل اهمیت تاریخی، موقعیت قرارگیری در شهر، وسعت آنها، وضعیت تخریبی و یا سلامت است. بر اساس مبانی نظری پژوهش پنج دسته مؤلفه شامل هویتی، زیباشناختی، کیفیت تاریخی، اجتماعی وکالبدی با بیست زیرمؤلفه ارزیابی شده­اند. جامعه آماری پژوهش 280 نفر از مردم با نمونه­گیری تصادفی ساده بوده­اند، پرسشنامه محقق ساخته با کمک نظر متخصصین بکار گرفته شد و جهت تجزیه و تحلیل داده­ها در سطح آمار توصیفی از میانگین و انحراف معیار و در سطح آمار استنباطی از آزمون t تک نمونه­ای استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که در بعد هویت مکانی، زیبایی فلکه­های آزادی و ارم با میانگین­های به ترتیب 92/3 و 26/4،  بالاتر از حد مطلوب و P مثبت را به خود اختصاص داده، فلکه نمازی در حد مطلوب با میانگین 13/3 در سطح  Pکمتر از 05/0 و فلکه­­های شهدا، اطلسی، ستاد، ولی عصر و معلم با میانگین­های 56/2، 30/2، 56/2، 86/1 پایین تر از حد مطلوب 1 با P منفی می­باشد. در بین کل مؤلفه­های اصلی در این پژوهش فلکه ارم از مطلوبیت بالا و  P مثبت، میانگین بالاتر از میانگین فردی را داراست و فلکه ولی عصر با P منفی با امتیاز بین 1 و 2 و میانگین پایین­تر از میانگین فردی از پایین­ترین مطلوبیت برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

برنامه‌ریزی شهری؛ میدان شهری؛ زیباشناسی ادراکی؛ هویت مکانی؛ شیراز

عنوان مقاله [English]

Investigation of Identity, Physical, Social and Perceptual Indicators of City Squares with an Aesthetics Approach (Case studies: Eight Main Square of Shiraz Metropolitan)

چکیده [English]

Urban spaces as a space for human interactions and evolution has been important from the beginning of the history of Islam. Urban squares are one of the public spaces in the city that have especial influence in the identity of urban space, the perception of the spatial environment of citizens, residents and an awarded memory to the citizens of a city. By using an applied-descriptive survey method, this study investigates the identity, physical, social and cognitive features of eight selected square in Shiraz, including Liberty, Teacher, Martyrs, Ghaem, Eram, Vali Asr, Setad and Namazi Squares. The sample was selected using the sampling criteria which include historical significance, location in the city, their extent, , damage or health status. Based on Theoretical Principles of study, five component categories including identity, aesthetic physical, social, and historical quality with twenty sub-components have been evaluated. The study sample was 280 people by use of simple random sampling. The made questionnaire with the help of specialists was used as research tool. The mean and standard deviation at descriptive statistical levels and one-sample t-test at inferential statistics level were used to analyze the data. The results showed that regarding local identity aspect, Liberty square and Eram with 92/3 and 26/4 averages, respectively, were higher than optimal value and positive P value is assigned to them. Namazi Square was optimal with an average of 3.13 at the P level of less than 0.05, and the Martyrs, Atlasi, Setad, Vali Asr and Teacher square with an average of 2.56, 2.30, 2.56, 1.86 lower than the optimal value 1 with a negative P value. Among all the main components in this project, Eram square has high optimal value and a positive P value, its mean higher than the individual average, and Vali Asr Square with a score between 1 and 2 with a negative P value and its average lower than the individual average has the lowest optimal value.

کلیدواژه‌ها [English]

urban planning, Urban squares, Perceptual - aesthetics approach, Identical and Physical approach, Shiraz

اصل مقاله

Investigation of Identity, Physical, Social and Perceptual Indicators of City Squares with an Aesthetics Approach(Case studies: Eight Main Square of Shiraz Metropolitan)

 

Z. Barzegar^[1]

Assistant Proff. Of  Art and Architecture,University Payam Noor, Shiraz, Iran

Z. Fathinejad

M.s degree in Art and Architecture chitect, University Payam Noor, Shiraz, Iran

Sh. Noozari

M.s degree in Art and Architecture,University Payam Noor, Shiraz, Iran

 

Abstract

  Urban spaces as a space for human interactions and evolution has been important from the beginning of the history of Islam. Urban squares are one of the public spaces in the city that have especial influence in the identity of urban space, the perception of the spatial environment of citizens, residents and an awarded memory to the citizens of a city. By using an applied-descriptive survey method, this study investigates the identity, physical, social and cognitive features of eight selected square in Shiraz, including Liberty, Teacher, Martyrs, Ghaem, Eram, Vali Asr, Setad and Namazi Squares. The sample was selected using the sampling criteria which include historical significance, location in the city, their extent, , damage or health status. Based on Theoretical Principles of study, five component categories including identity, aesthetic physical, social, and historical quality with twenty sub-components have been evaluated. The study sample was 280 people by use of simple random sampling. The made questionnaire with the help of specialists was used as research tool. The mean and standard deviation at descriptive statistical levels and one-sample t-test at inferential statistics level were used to analyze the data. The results showed that regarding local identity aspect, Liberty square and Eram with 92/3 and 26/4 averages, respectively, were higher than optimal value and positive P value is assigned to them. Namazi Square was optimal with an average of 3.13 at the P level of less than 0.05, and the Martyrs, Atlasi, Setad, Vali Asr and Teacher square with an average of 2.56, 2.30, 2.56, 1.86 lower than the optimal value 1 with a negative P value. Among all the main components in this project, Eram square has high optimal value and a positive P value, its mean higher than the individual average, and Vali Asr Square with a score between 1 and 2 with a negative P value and its average lower than the individual average has the lowest optimal value.

 

Keywords: Urban planning, Urban squares, Perceptual - aesthetics approach, Identical and Physical approach, Shiraz.

 

---

[1]. Corresponding author: [e-mail], Tel: [phone]

مراجع

1. اسدپور، علی (1392): «راهبردهای توصیفی در پژوهش منظر»، کتاب ماه هنر، شماره 22، تهران، صص 22-24.
2. اسدپور، هاجر و علی اسدپور (1392): آسیب شناسی منظر میادین شهری، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، چاپ اول، تهران.
3. امیرخانی، آرین؛ بقایی، پرهام و محمدرضا بمانیان (1388): «تأملی بر چگونگی سازماندهی میدان­های شهری»، کتاب ماه هنر، شماره 136، تهران، 32-26.
4. آتشین بار، محمد (1388): «تداوم هویت در منظر شهری»، مجله باغ نظر، سال 6، شماره 12، صص 45-56.
5. برزگر، زهرا (1391): «شهرنشینی و تأثیرات آن بر امنیت غذا، آب و انرژی در ایران- نمونه موردی شهر شیراز»، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال دوم، شماره 5، مرودشت، صص 53-64.
6. بهرامی، سیروان و شاهو کشاورزی (1390): «پژوهشی بر نقش و جایگاه عناصر یادمانی در میدان­های شهری»، همایش ملی سازه، راه و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس.
7. پاکزاد، جهانشاه (1385): راهنمای طراحی در فضای شهری در ایران، انتشارات شهیدی، چاپ اول، تهران.
8. پیرنیا، محمد کریم (1387): سبک شناسی معماری ایرانی، تألیف و تدوین غلامحسین معماریان، انتشارات سروش دانش، چاپ اول، تهران.
9. رسولی، سارا و سمیرا رحیم دخت خرم (1388): «ایجاد منظر شهری مطلوب در مسیرهای پیاده»، فصلنامه آرمانشهر، شماره 3، تهران، صص  118- 103.
10. سجادزاده، حسن (1392): «نقش دلبستگی به مکان در هویت بخشی به میدان های شهری»، مجله باغ نظر، سال 10، شماره 25، تهران، 78 -69.
11. سجادی، ژیلا و حمید احمدی دستجردی (1387): «بررسی علل و پیامدهای اجتماعی – فضایی مهاجرت های درون شهری»، فصلنامه پژوهش های جغرافیایی انسانی، شماره 66، تهران، صص 99-116.
12. کیانی، مصطفی و علی مصطفی پور (1390): «بازشناسی مکان»، دو فصلنامه دانشگاه هنر، سال چهارم، شماره 8، تهران، 73-59.
13. لینچ، کوین (1392): سیمای شهر، ترجمه: منوچهر مزینی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دهم، تهران.
14. منصوری، سید امیر (1389): «چیستی منظر شهری بررسی تاریخی تحولات مفهومی منظر شهری در ایران»، ماهنامه منظر، شماره 9، تهران، صص 33-30.
15. میرزا کوچک خوش نویس، احمد (1385): «دولت شهر آرمانی ایرانی مفهوم فضای شهری ایرانی»، فصلنامه باغ نظر، شماره 6، تهران، صص 118-101.
16. نگارستان، فرزین؛ تیموری، محمود و محمد آتشین بار (1389): «تئوری منظر، رویکردی بر تداوم هویت در روند نوسازی شهری»، فصلنامه باغ نظر، سال 7، شماره چهارده، تهران، صص 59-68.