حفاظت محیط زیست و مدیریت منابع خاک روستایی در ایران

فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

مقاله 7، دوره 1، شماره 2، مرداد و شهریور 1390، صفحه 63-87   

تاریخ دریافت: 03 آبان 1394،  تاریخ پذیرش: 03 آبان 1394 

چکیده

در گذشته کشور ما با داشتن زمین‌های حاصلخیز فراوان و بهره‌گیری مناسب از مدیریت بهینه منابع ‌خاک، همزیستی همگام با محیطِ ‌زیست را تجربه کرده و سالیان زیادی آن را به عنوان موتور محرکه اقتصاد کشور محافظت نموده است. امّا اکنون ایران جزو کشورهایی است که فرسایش خاک به شدت در آن روی می‎دهد. با توجه به این‌که مناطق روستایی، بخش عمده‌ای از منابع طبیعی خاک کشور را در برمی‌گیرند؛ برنامه‌ریزی جهت رفع مسائل و به کارگیری شیوه‌های کارآمد، جهت بهره‌برداری و مدیریت بهینه­ی آن می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات زیست‌محیطی و اقتصادی- اجتماعی در زمینه توسعه‌روستاها باشد.
   روش مطالعه در این مقاله کتابخانه‌ای- اسنادی بوده و به ‌منظور شناخت وضعیت مدیریت ‌منابع خاک ایران از شیوه توصیفی- تحلیلی بهره گرفته است تا راهکارهای مناسب را بر این اساس ارایه ‌نماید. نتایج نشان می‌دهد؛ ایران از جمله کشورهایی است که میزان تخریب منابع‌ خاک و سایر منابع طبیعی آن، در مقایسه با سایر کشورهای جهان و حتی منطقه، در حد بسیار بالایی قرار دارد. این وضعیت در نتیجۀ عوامل طبیعی نامساعد نظیر؛ شیبِ تند اراضی، بارش‌های نامنظم و رگباری و عوامل انسانی همچون : نظام بهره‌برداری نامناسب، حاکمیت شیوه‌های غیراصولی و غیرعلمی در کشاورزی، روش‌های آبیاری سنتی و مدیریت ضعیف منابع‌ خاک ایجاد شده است. در نهایت فرسایش مداوم و گسترده خاک، مشکلاتی نظیر کاهش شدید مواد آلی و عمق خاک، شوری و قلیایی شدن و در نهایت زمینه گسترش بیابان‌زایی در کشور را فراهم ساخته است.

کلیدواژه‌ها

حفاظت محیط‌زیست؛ مدیریت منابع خاک؛ فرسایش خاک؛ بیابان‌زایی