تبیین جامعه شناختی نگرش‌ها و ادراک خطر سیلاب از طریق واکاوی نظام معنایی سیل زدگان استان خوزستان: یک پژوهش ترکیبی

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

دوره 15، شماره 52، اردیبهشت 1401، صفحه 29-56   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/wej.2022.27822.2308

نویسندگان

حسین ملتفت؛ مرضیه شهریاری^*

استادیارگروه علوم اجتماعی، دانشکده اقتصادو علوم اجتماعی، دانشگاه شهیدچمران اهواز، اهواز، ایران

تاریخ دریافت: 30 فروردین 1400،  تاریخ بازنگری: 03 خرداد 1400،  تاریخ پذیرش: 21 خرداد 1401 

چکیده

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف تبیین جامعه شناختی نگرش­ها و ادراک خطر سیلاب از طریق واکاوی نظام معنایی سیل زدگان در استان خوزستان انجام شده است.
روش: در مرحلۀ کیفی پژوهش از روش نظریۀ زمینه‌‌ای (رویکرد سیستماتیک) استفاده شد. جامعۀ مطالعه‌شده، خانواده­های سیل زدگان استان خوزستان است. داده­های این پژوهش از طریق مصاحبة عمیق و نمونه­گیری هدفمند- نظری با 25 نفر از ذی­نفعان مرتبط با سیلاب، گردآوری شده و برای تحلیل داده­ها از پنج مرحلة کدگذاری باز و تشخیص مفاهیم، توسعة مفاهیم درجهت ابعاد و ویژگی­ها، تحلیل داده­ها برای زمینه و واردکردن فرایند به تحلیل و یکپارچه سازی مقولات استفاده شد. در بخش کمی با توجه به قضایای منتج از بخش کیفی، پرسش نامه­ای تنظیم و در اختیار 484 نفر از شهروندان مناطق سیل­زده قرار گرفت. در بخش کیفی بعد از کدگذاری، هفت مقولة اصلی از داده­ها پدیدار شد.
یافته ­ها: مدل ظهوریافته شامل سه بعد شرایط، کنش- تعامل­ها و پیامدهاست. بعد«شرایط» شامل ضعف نهادهای دولتی و غیردولتی در خدمات رسانی، ضعف مدیریت بحران در خدمات­رسانی و ... به عنوان شرایط علی؛ شوک­های محیط زندگی، آسیب پذیری اقتصادی خانواده، عملکرد ضعیف سازمان­های دولتی و غیردولتی در ارایه آموزش­های ایمنی- بهداشتی، بعد «کنش-تعامل»، شامل بازخورد سیل زدگان، عدم دانش و آگاهی در خصوص سیلاب، ادراک خطر سیل، دستپاچگی اهالی روستا و .. بعد از بین رفتن سرمایه اجتماعی (مردم نسبت به مسئولین)، خسارت به اموال، فقیرتر شدن افراد است که حول یک مقولة هسته به نام «تبعات اجتماعی- اقتصادی سیلاب» شکل گرفته­اند. همچنین در بخش کمی براساس نتایج حاصل از یافته­های توصیفی در بخش کمی در سیلاب اخیر وضعیت سرمایه اجتماعی در ابعاد اعتماد و همبستگی اجتماعی قابل تحلیل می باشد.

کلیدواژه‌ها

استان خوزستان؛ مدیریت ناکارآمد؛ عدم تاب آوری؛ شوک های محیط زندگی؛ ادراک خطر سیل

عنوان مقاله [English]

Sociological explanation of attitudes and perceptions of flood risk through the analysis of the semantic system of flood victims in Khuzestan province: Based on Grounded Theory

نویسندگان [English]

hossien moltafet؛ marziyeh shahryari

Assistant Professor of sociology, Economy and Social Sciences Faculty, Shahid Chamran university of Ahvaz, Ahvaz, Iran

چکیده [English]

The present study aimed to explain the sociology of attitudes and perception of flood risk by analyzing the semantic system of flood victims in Khuzestan province. In the qualitative stage of the research, the method of contextual theory (systematic approach) was used. The studied population is the families of flood victims in Khuzestan province. The data of this study were collected through in-depth interviews and purposive-theoretical sampling with 25 flood-related stakeholders, and to analyze the data from five stages of open coding and concept recognition, concept development in terms of dimensions and features, Data analysis was used to context and introduce the process into the analysis and integration of categories. After coding, seven main categories of data emerged. The emerging model includes three dimensions: conditions, actions, interactions, and consequences. The "conditions" include weakness of governmental and non-governmental institutions in providing services, weak crisis management in providing services, lack of information by governmental and non-governmental organizations as causal conditions; Environmental shocks, family economic vulnerability, poor performance of governmental and non-governmental organizations in providing safety and health education, "action-interaction" dimension, including flood victims feedback, lack of knowledge and awareness about floods, flood risk perception, Village confusion, lack of security, dimension of "human consequences", including increasing the interaction of local officials and trustees

کلیدواژه‌ها [English]

Social flood engineering, Khuzestan, Inefficient management, intolerance, environmental shocks

مراجع

1.    Adger, W. N., T. P. Hughes, and C. Folke, S. R. Carpenter, and J. Rockström. 2005. Social–ecological resilience to coastal disasters. Science 309, 1036-1039, doi. org/10.1126/science.1112122

2.       Alimardani, M. 2019. Flood and its effects on community health www.tabnakmazani.ir/fa/news/730492..http://www.tabnakmazani.ir/fa/news/730492. [In Persian]

3.       Blaikie, N. 2016. Social Research Design (Translator: Hassan Chavoshian), Tehran: Ney Publishing. [In Persian].

4.       Berkes, F. 2007. Understanding uncertainty and reducing vulnerability: lessons from resilience thinking. Natural Hazards, 41(2), 283-295, doi.org/10.1007/s11069-006-9036-7.

5.       Corbin J, Strauss A. 2014. Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory, Sage publications.

6.       Cutter, S. L., Ash, K. D and Emrich, C. T. 2014. The geographies of community disaster resilience. Global environmental change, 29, 65-77.

7.       Dastorani, M., Hayatzadeh, M. 2010. Evaluation of the most important factors effecting maximum flood discharge using sensitivity analysis of empirical formulae. Journal of Arid Biome, 1(1), 1-12. [In Persian].

8.       Forrest S., Maarja Trell, E., Johan Woltjer, J. 2019. Civil society contributions to local level flood resilience: Before, during and after the 2015 Boxing Day floods in the Upper CalderValley, Transactions of the institute of British geographers, 44(2), 422-436, doi.org/10.1111/tran.12279.

9.       Ghadimi, F., Mohammadi, S. S. 2019. Determining the flood periods of Nizar River in Qom usin.Ghuor, H.A. 1996. Floods and flood-prone areas in Iran. Geographical Research Quarterly, 40. [In Persian].

10.   Ghayyur, A. 1996. Floods and flood-prone areas in Iran. Geographical Research Quarterly, 40. [In Persian].

11.    Hemmati, M. Bruce R. Ellingwood, M. 2020. The Role of Urban Growth in Resilience of Communities under Flood Risk, Eatths Future, 8(3) , https://doi.org/10.1029/2019EF001382.

12.   Kardvani, P. 1983. Water resources and issues in Iran, Agah Publications. [In Persian].

13.   Kaboli, S., Hekmatzadeh, A. A., Torabi Haghighi, A. 2020. Determining the temporal and spatial pattern of rainfall density index in IRN. Journal of Water Resources Engineering, 13, (46), 68-57. [In Persian].

14.   ­Klein, R. J., Smit, M. J., Goosen, H., and Hulsbergen, C. H. 1998. Resilience and vulnerability: coastal dynamics or Dutch dikes? Geographical Journal, 259-268.

15.   Karrasch, L., Britta Restemeyer, B., Thomas K. 2021. The ‘Flood Resilience Rose’: A management tool to promote transformation towards flood resilience, Journal of flood risk anagement, 38(2), 9-16, doi.org/10.1111/jfr3.12726

16.   Liao, K.L. 2012. Source a Theory on Urban Resilience to Floods-A Basis for Alternative Planning Practices, Ecology and Society, Resilience Alliance Inc. 17(4), www.jstor.org/stable/26269244.

17.   Moghanli, E. 2018.  Social study of Golestan flood; Looking at the results of a field research, Turkish-Persian-Azeri International Quarterly, 39. [In Persian].

18.   Mokhtari, S. 2009. Flood control strategies, housing and rural environment59. [In Persian].

19.   Merianji, Z., Abbasi, H. 2005. Examination of Flood Occurrence Causes in Hamedan Province. Scientific- Research Quarterly of Geographical Data (SEPEHR), 14(54), 47-50. [In Persian].

20.   Muslimi, A. R. 2009. Familiarity with natural disasters and unexpected conditions and relief measures, Publications of the Deputy Minister of Extension and Public Participation of the former Ministry of Jihad Sazandegi. [In Persian].

21.   Manyena, S. B. 2006. The concept of resilience revisited. Disasters, 30(4), 433-450. doi.org/10.1111/ j.0361-3666.2006.00331.x

22.   Mileti, D. S. 1999. Disasters by design, a reassessment of natural hazards in the United States. Joseph Henry Press, Washington D.C., USA.

23.   Maguire, B., Hagan, P.C. 2007. Disaster and communities; uderstanding social Resilience. Journal Emergency Management, 22, 16-20.

24.   Newman, L. 2019. Social Research Methods: Volume One: Quantitative and Qualitative Approaches (Translator: Abolhassan Faghihi and Asal Aghaz), Tehran: Termeh, Iranian Association of Management Sciences. [In Persian].

25.   Naqdipour Birgani, M. 2012. Evaluation of resilience to reduce the effects of urban floods, Case study: Ahvaz. Master Thesis of Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran. [In Persian].

26.   Pelling, M. 2003. Vulnerability of Cities: Natural Disasters and Social Resilience. Earthscan Publications, London, UK

27.   Priest, S. 2021. Why understanding behaviour matters for flood risk management?  Lood Risk Management, 14(2), 16-1, e12724.

28.   Qaderi, S. 2016.  Socio-economic consequences of floods in Iran )2015), tnews.ir. [In Persian].

29.   Rezaei, M.R. 2010. Explaining the resilience of urban communities in order to reduce the effects of natural disasters, a case study: Tehran metropolis, PhD thesis, Tarbiat Modares University, Tehran. [In Persian].

30.   Rafiei, H., Madani Ghahfarkhi, S. 2005. Non-political reactions to social crises: (Foundations of a Hypothesis), Social Welfare, 4(16), 136-105. [In Persian].

31.   Restemeyer, B., Woltjer, J., annnd van den Brink, M.  2015. A strategy-based framework for assessing the flood resilience of cities – A Hamburg case study, Planning Theory & Practice, 16(1), 45– 62.

32.   Vousdoukas, M. I., Mentaschi, L., Voukouvalas, E., Bianchi, A., Dottori, F., & Feyen, L.  2018. Climatic and socioeconomic controls of future coastal flood risk in Europe. Nature Climate Change, 8(9), 776– 780.